Η Μαρία της διπλανής πόρτας

Καθώς βαθαίνει η κρίση, τα προσχήματα και τα προσωπεία του καθενός μας θα αρχίσουν να ξεθωριάζουν και να παραχωρούν τη θέση τους σ’ αυτό το κάτι πιο βαθύ, που βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα της ύπαρξής μας. Πρώτα θα αρχίσουν να αλλοιώνονται οι σκέψεις (ήδη οι πεποιθήσεις αρχίζουν να παίρνουν άλλο σχήμα) κι ύστερα θα μετουσιωθούν σε πράξεις, σε αδιαφορία, σε κυρίαρχο λόγο. Αυτή η κοινωνική μηχανική λειτούργησε και στην Ελλάδα, την ίδια ώρα που μια μικρή αντίσταση φαίνεται να χτίζεται μέσα από πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και δίκτυα αλληλοϋποστήριξης που προσπαθούν να προστατεύσουν ζωές, προοπτικές, αξιοπρέπειες μέσα στον χαμό.

Στην Κύπρο, η ρητορική του μίσους και της κοινωνικής περιχαράκωσης μετρά μερικά μόνο χρόνια ζωής. Οι φορείς τους έχουν όνομα και επίθετο, πρόσβαση στα ΜΜΕ, διεισδυτικότητα στο κοινό τους. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι πια έχουν και αίμα στα χέρια τους. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό ξεκίνησε με τον εκμαυλισμό της συνείδησης του κόσμου και τη διάχυση του μίσους, συνεχίστηκε με τον εξόφθαλμα ρατσιστικό λόγο, ακολουθήθηκε από τη δημιουργία και τη νομιμοποίηση του ΕΛΑΜ στην πολιτική σκηνή και κατέληξε στη Μεννόγεια, στους βιασμούς και τις αυτοκτονίες ξένων στις φυλακές, στον θάνατο μιας νεαρής γυναίκας. Όλα αυτά που περνούν μπροστά στα μάτια μας ως στατιστικές, σαν επεισόδια ξένης σειράς στην τηλεόραση.

Για να μην παρεξηγηθώ: δεν βλέπω κάποιο οργανωμένο σχέδιο ή συνωμοσία πίσω από όλα αυτά. 

Ωστόσο μπορούν όλα να ερμηνευθούν στον ίδιο ορίζοντα και με τρόπο που να μην ξεχνάμε την 

πολιτική τους διάσταση. Να μην ξεχνάμε την κρίση, τα αίτιά της, όσους συνέτειναν στη δημιουργία τους, όσους απέτυχαν να τους αποτρέψουν. Θα έρθει μια μέρα που η κρίση θα έχει τελειώσει, ο κύκλος της θα ολοκληρωθεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και τα πράγματα θα πάρουν την πάνω βόλτα. Μπορεί να είναι αργά, μπορεί να είναι και γρήγορα. Όταν αυτός ο ζόφος θα έχει φύγει από πάνω μας, θα κοιτάξουμε πίσω για να δούμε τι κάναμε, για να αναστοχαστούμε τις πράξεις και τις παραλείψεις μας, με ποιους συναντηθήκαμε και με ποιους χώρισαν οι στράτες μας. Θα μετρήσουμε τις απώλειες και τις πληγές, αλλά και τα όποια κέρδη. Θα είναι κι αυτοί όμως που θα θέλουν να ξεχάσουν και να ξεχαστούν, αφού τη δύσκολη ώρα έκλεισαν φοβισμένοι την πόρτα, οχυρώθηκαν στη λιλιπούτεια επικράτειά τους και κοίταξαν να σώσουν το τομάρι τους. Αυτοί οι καιροί είναι καιροί που θα μας δοκιμάσουν όλους, είναι καιροί που θα γεννήσουν προφήτες, κήνσορες και ρήτορες, ηγέτες του κακού και της μισαλλοδοξίας. Είναι καιροί που θα δημιουργηθούν πολλά μικρά κτηνάκια, τα οποία θα βυσσοδομούν ενάντια στον Άλλο, ξεχνώντας βολικά ότι το να βρεθείς στην άλλη όχθη της ζωής είναι μια συγκυρία που δεν μπορείς να ελέγξεις. Αν βγούμε κάποτε από την οικονομική κρίση, τουλάχιστον ας φροντίσουμε να μην χάσουμε την ψυχή μας μέσα σε αυτήν. Η Μαρία της διπλανής πόρτας βαδίζει ήδη τον δρόμο του χαμού της.

Η σιωπή των αμνών

Τα όσα συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στις Κεντρικές Φυλακές δεν μπορούν να αφήνουν αδιάφορο κανέναν πολίτη που ενδιαφέρεται στοιχειωδώς για τα βασικά ζητήματα της λειτουργίας μιας πολιτείας: λογοδοσία, κράτος δικαίου, προστασία της αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεσματικοί μηχανισμοί για την αντιμετώπιση του εγκλήματος.

Παρακολουθώντας τις δημόσιες δηλώσεις επί του θέματος, αλλά και την απουσία τοποθετήσεων από άτομα που θα ανέμενε κανείς ότι θα έπρεπε να παρέμβουν, διαπιστώνω ότι και αυτή η κατάσταση έχει όλα τα στοιχεία μιας τυπικής τραγωδίας α λα κυπριακά. Κι αυτά δεν είναι άλλα από το ότι τα προβλήματα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί για χρόνια, ότι οι φορείς των αξιωμάτων και των θεσμών δεν ενήργησαν παρά τις σαφείς προειδοποιήσεις από εξωτερικούς παρατηρητές και από ενδοκυπριακούς παράγοντες, ότι όταν έσκασε το κακό υπήρξαν θύματα και νεκροί και ότι η αναζήτηση ευθυνών έγινε με ρεβανσιστικό τρόπο και όχι για να διορθωθεί η κατάσταση. Αναλογιστείτε τα τουλάχιστον αντίστοιχης εμβέλειας θέματα: τουρκική εισβολή, φούσκα του χρηματιστηρίου, Μαρί, οικονομική κρίση. Φέρουν όλα τους τα ίδια χαρακτηριστικά, που οφείλονται σε μια ερασιτεχνική πολιτεία και σε μια κοινωνία που αρνείται πεισματικά να αλλάξει.

Το 2008 η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων στην Ευρώπη επισκέφθηκε την Κύπρο και ετοίμασε μια έκθεση 74 σελίδων, η οποία εύκολα μπορεί να ανευρεθεί στο διαδίκτυο. Η έκθεση περιλαμβάνει σωρεία παρατηρήσεων και εισηγήσεων προς τις κυπριακές αρχές. Ανάμεσα σε άλλα αναφέρει: «Η αντιπροσωπεία έγινε δέκτης πολυάριθμων ισχυρισμών ανοχής, και μερικές φορές υποκίνησης, από το προσωπικό άσκησης βίας  μεταξύ των κρατουμένων, περιλαμβανομένης της πτέρυγας των ανηλίκων». Πιο πρόσφατα, η Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων, η οποία υπάγεται στο γραφείο της επιτρόπου Διοικήσεως, ανέφερε στην ετήσια έκθεσή της για το έτος 2012 τα εξής: «Από το περιεχόμενο των συνεντεύξεων, αναδύθηκε ένα μοτίβο συμπεριφοράς των κρατουμένων έναντι των συγκρατουμένων τους, για σεξουαλικά αδικήματα, που περιλαμβάνει σε αρκετές περιπτώσεις εκφοβισμούς, απειλές και ξυλοδαρμό, με την
ανοχή του προσωπικού των Φυλακών». Το προσωπικό μου συμπέρασμα είναι ότι οι αρμόδιες υπηρεσιακές και πολιτικές αρχές γνώριζαν για τα τελευταία πέντε τουλάχιστον χρόνια την κατάσταση στις φυλακές. Θα είχε ενδιαφέρον αν ο δημοσιογραφικός κόσμος ζητούσε από τους αρμόδιους υπηρεσιακούς λειτουργούς και τους πολιτικούς τους προϊσταμένους, δηλαδή τους δύο διευθυντές φυλακών και τους τρεις υπουργούς Δικαιοσύνης που είχαμε αυτή την περίοδο, να δηλώσουν τι γνώριζαν και τι έπραξαν για να διορθώσουν την κατάσταση. Σύνολο πέντε άτομα, δεν πρέπει να είναι δύσκολο.

Η αντίδραση στη δημόσια σφαίρα έλαβε τα συνήθη χαρακτηριστικά κομματικού ρεβανσισμού: από τη μια, οι μισοί ζητούν την παραίτηση του υπουργού Δικαιοσύνης, ενώ οι υπόλοιποι υπερασπίζονται την ανοχή υιοθετώντας τη λογική ότι παρέλαβαν καμένη γη. Η αντίδραση αυτή είναι ο ιδανικός τρόπος για να χαθεί κι αυτή η ευκαιρία για να καθαριστεί, επιτέλους, η κόπρος του Αυγείου. Όσο η συζήτηση θέτει ως αποκλειστικό ζήτημα την παραίτηση του αρμόδιου υπουργού, τόσο δεν θα συζητείται η αναμόρφωση του σωφρονιστικού συστήματος, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η αντιμετώπιση με σύννομα μέσα της εγκληματικότητας εντός και εκτός των φυλακών. Πολύ βολικό για τα κομματικά ακροατήρια, πολύ ταπεινωτικό για όσους θυμούνται ακόμα ότι έχουμε νεκρούς και θύματα βιασμών.

Εθνικό hangover

Τα φώτα έσβησαν, η μουσική σταμάτησε κι ο πονοκέφαλος κοπανάει με ρυθμική ένταση το δεξιό ημισφαίριο του κρανίου. Το γκλίτερ έχει χαθεί, μόνο μια υποψία υπάρχει πια απ’ την παλιά λάμψη, τα new year’s resolutions φαίνονται ήδη ανυπέρβλητα βουνά – τι σκατά σκεφτόσουν, όταν έταζες προθεσμίες και στόχους για το 2014; Στ’ αλήθεια, το μόνο που θα φαινόταν ανακουφιστικό τώρα, θα ήταν ένα καλό ρέψιμο, για να αποχαιρετίσουμε μεγαλοπρεπώς την ευωχία και τις κραιπάλες των ημερών, όπως τους αξίζει. Δεν συνεχίζω, μας διαβάζουν κι άνθρωποι που αγαπάμε και μας αγαπούν, κι είναι κρίμα να μας απομυθοποιήσουν τόσο άδοξα, ένα τυχαίο πρωινό Κυριακής, με μόνη αιτία, φευ, τις ηχηρές παραγωγικές λειτουργίες του σώματος. Άλλοι βέβαια θα ενθουσιάζονταν από τις εκλύσεις, αν κρίνω από τα ρίγη συγκίνησης που κατακλύζουν κάποιες δημοσιογραφικές πένες όταν αντιγράφουν τσάτρα-πάτρα τις εικασίες για την ύπαρξη και εξόρυξη φυσικού αερίου. Ακολουθούν συνήθως διάφορα κρεσέντο κενόδοξης ρητορικής και σοβαροφανούς μπουρδολογίας, η οποία αρέσκεται στο να μιλά για τη διαμόρφωση νέων ισορροπιών στην περιοχή, για τη σύναψη καινούργιων συμμαχιών και την αναδιάταξη των συμφερόντων. Όλοι αυτοί οι Μπίσμαρκ, οι Μέττερνιχ, οι Βενιζέλοι της εξωτερικής πολιτικής ζουν στο νησί μας, τελικά. Αν τύχει κιόλας να βγει και κάποια εκτίμηση για την ύπαρξη πετρελαίου νότια της Κύπρου, τότε τίποτα δεν σταματά τον οργασμικό ενθουσιασμό στη φαντασίωση των σκουρόχρωμων πιδάκων πετρελαίου στις νότιες θαλάσσιες ζώνες μας. Έτσι, που λέτε, στη μικρή μας πατρίδα, που οι άνθρωποι της, έστω κάποιοι, επιμένουν να παίζουν το ρόλο του ποντικιού που βρυχάται. Ασυμβίβαστοι – κυρίως με το πραγματικό μέγεθος μας, με την εικόνα που μας επιστρέφει ο καθρέφτης και το τέντωμα για να δούμε μέχρι που φτάνει το χέρι μας. Ουφ, είναι κουραστικό πλέον να βλέπεις την ιστορία να επαναλαμβάνεται, ως  τραγωδία, ως φάρσα, αλλά κυρίως ως κυπριωτικό σκετς. Να βλέπεις τα ίδια σύνδρομα, τις ίδιες φοβίες, τις ίδιες μεγαλομανίες και την επανάληψη των χειρισμών στην απειροστή, να συνοδεύονται από την πεποίθηση ότι αυτή τη φορά το πείραμα θα μας βγει. Είναι σκέτη τρέλα να δοκιμάζεις διαρκώς την ίδια λανθασμένη μέθοδο, πιστεύοντας ότι αυτή τη φορά το αποτέλεσμα θα είναι διαφορετικό. Οι μικροί μαθητευόμενοι μάγοι όμως δεν πτοούνται από τις αποτυχίες, ούτε και από τις εκρήξεις που τους αφήνουν μπαρουτοκαπνισμένους. Υπάρχει πουθενά κάποιος εθνικός ψυχοθεραπευτής για να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τα ζητηματάκια μας, τα μικρά μας issues και τις εμμονικές μας τάσεις; Κάποιος που να μπορεί να καταλάβει που βρίσκεται η αιτία του κακού, που πήγε λάθος το πράγμα; Τα δοκιμάσαμε όλα, γιατί να μην δοκιμάζαμε κι αυτό, ρε αδερφέ;