Ηθικός πανικός

-->

Για δεκαετίες η πολιτική και κοινωνική ζωή της ελληνοκυπριακής κοινότητας χαρακτηρίζεται από τη διαρκή παρουσία του φαινομένο που ονομάζεται “ηθικός πανικός”. Ένας από τους πιο εύληπτους ορισμούς του ηθικού πανικού είναι ο εξής: είναι μία αντίδραση, η οποία βασίζεται στη λανθασμένη και υπερβολική αντίληψη ότι η συμπεριφορά κάποιων μελών της κοινωνίας –συνήθως μιας μειονότητας, ή των μελών κάποιας υποκουλτούρας- θεωρείται τόσο προβληματική και τόσο επικίνδυνη (αποκλίνουσα) για τη διατήρηση της υφιστάμενης κοινωνικής δομής, ώστε κρίνεται επιτακτική η τιμώρηση των ενόχων και η αποκατάσταση της προκληθείσας ζημίας. Στον ορισμό αυτό θα προσέθετα και το απλούστερο φαινόμενο της διόγκωσης μιας είδησης με ταυτόχρονη διασύνδεση της με ένα πολιτικό ζήτημα.

Ως παραδείγματα του φαινομένου αυτού θα υποδείκνυα την πρόσφατη ανακίνηση της χρήσης και διδασκαλίας της κυπριακής διαλέκτου που οδηγεί στον αφελληνισμό των κυπρίων παίδων, τον τρόπο παρουσίασης των πρωτοβουλιών για την επίλυση του Κυπριακού, που θεωρούνται a priori υστερόβουλες και ιδιοτελείς και την αντιμετώπιση από την κοινωνία μας θεμάτων που έχουν να κάνουν με τους μετανάστες, όπου κυρίαρχη είναι η αντίληψη ότι «κάτι πρέπει επιτέλους να γίνει με αυτούς». Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απλούστερης εκδοχής του φαινομένου είναι η διασύνδεση της κλοπής της σορού του Τ. Παπαδόπουλου με τον… γύψο από τα κατεχόμενα και τις διασυνδέσεις που αφήνονταν στον αναγνώστη να κάνει ή ο τρόπος προβολής των ειδήσεων πυο σχετίζονται με τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι πολύ μακρύτερος αλλά  χάριν συντομίας περιορίζομαι σε αυτά.

Τα ΜΜΕ έχουν ένα κεντρικό ρόλο στη δημιουργία και διασπορά του ηθικού πανικού. Ειδικά στην Κύπρο που τα ΜΜΕ εξυπηρετούν τις πολιτικές απόψεις των ιδιοκτητών τους και των συνοδοιπόρων τους, η δημιουργία  ζητημάτων ηθικού πανικού είναι εξαιρετικά συχνή και επιτυχής. Το εκπληκτικό είναι ότι τα ποσοστά επιτυχίας του εγχειρήματος είναι εξαιρετικά κάθε, μα κάθε φορά. Φαίνεται πως η κυπριακή κοινωνία είναι το ιδανικό παβλοφικό σκυλί για αυτού του είδους τα εγχειρήματα. Τα ΜΜΕ συνεπικουρούνται και από τους παραδοσιακά συντηρητικούς θεσμούς της χώρας μας: την εκκλησία και τα κόμματα, που έχουν τις δικές τους ατζέντες προς προώθηση.

Έτσι, το φαινόμενο του ηθικού πανικού λειτουργεί με δύο τουλάχιστον τρόπους: διαβρωτικά στη συνείδηση, το πολιτικό αισθητήριο και την προσδοκία κάθε πολίτη και ελεγκτικά, υπό την έννοια ότι η προσοχή των πολιτών στρέφεται κατά περίπτωση στην κατεύθυνση που θέλει μια ελίτ και απομακρύνεται από άλλα θέματα που ενδεχομένως να έχουν μια σημαντικότερη αξία να τεθούν στη δημοσιότητα. Η πνευματική χειραγώγηση της κυπριακής κοινωνίας καταλήγει στη δημιουργία μιας γηπεδικής ατμοσφαιρας όπου η κάθε κερκίδα απευθύνει το μήνυμά της με ένα σύνθημα. Αν υιοθετήσατε ή προβάλατε ποτέ τις φράσεις: “τα δίκαια του λαού μας είναι αδιαπραγμάτευτα”, “το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι ιερό”, “΄όλοι οι πρόσφυγες στα σπίτια τους” ή “οι Τούρκοι της Κύπρου είναι αδερφοί μας” , καθώς και άλλες παρόμοιες, τότε έχετε κι εσείς βρεθεί, ενδεχομένως χωρίς να το αντιληφθείτε, σε κατάσταση ηθικού πανικού…