24 Νοεμβρίου 2013

Με τη βοήθεια του κοινού




Έχει συμβεί τόσες πολλές φορές πια, που πλέον μπορώ να προβλέψω το είδος των ερωτήσεων και να αναγνωρίσω αυτούς που θα κάνουν τη χαλάστρα. Μιλάω για το αποκαρδιωτικό φαινόμενο των παρεμβάσεων που γίνονται στη διάρκεια πολιτικών εκδηλώσεων και που συνήθως χαλούν μια καλή, μέχρι εκείνη την ώρα, εκδήλωση. Η αρχιτεκτονική της καταστροφής έχει περίπου ως εξής: μετά το πέρας των παρεμβάσεων των ομιλητών, ο δύσμοιρος συντονιστής ανακοινώνει περιχαρής ότι το κοινό μπορεί να κάνει τις δικές του τοποθετήσεις ή ερωτήσεις για όσα άκουσε. Από εκεί ξεκινά ένα μικρό χάος, αφού οι περισσότεροι από όσους θα λάβουν τον λόγο ανήκουν σε δύο χαρακτηριστικές κατηγορίες.

Η πρώτη κατηγορία είναι αυτή του ασυμβίβαστου αντάρτη. Ο ασυμβίβαστος αντάρτης έχει έρθει στην εκδήλωση επειδή το θέμα της αφορά το Κυπριακό ή ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα. Ο ασυμβίβαστος αντάρτης (πιστεύει ότι) ξέρει τα πάντα γύρω από το θέμα. «Το έχει ψάξει», έχει διαβάσει τα ημερολόγια ενός Τούρκου στρατηγού, ξέρει απ’ έξω το «Στρατηγικό βάθος», έχει αποστηθίσει την Ναόμι Κλάιν. Τίποτα δεν σταματά τον αντάρτη, που έχει έρθει με τις σημειώσεις του, με τη βιβλιογραφία του, πολλές φορές και με τη συσκευή ηχογράφησής του. Ο αντάρτης έχει κι έναν τίτλο να τιμήσει γι’ αυτό και δεν θα διστάσει να σπάσει κάποιον κανόνα κοινωνικής ευπρέπειας, να αναφερθεί σε μια παλαιότερη ομιλία του ατόμου στο οποίο απευθύνει την παρέμβασή του ώστε να ξεσκεπάσει την, κατά την άποψή του, ανακολουθία του ή να απαξιώσει, ρητά ή σιωπηρά, όλους τους προλαλήσαντες ως ανίδεους. Κάποια στιγμή θα θέλεις να ανοίξει η γη να σε καταπιεί μ’ αυτά που λέει, αλλά εντάξει, το είπε και ο Κλιντ Ίστγουντ παλιότερα, πως η άποψη είναι σαν την κωλοτρυπίδα. Ο καθένας έχει από μια...

Η δεύτερη κατηγορία είναι ο «ήρθα-να-πω-τον-πόνο-μου». Ο «ήρθα-να-πω-τον-πόνο-μου» είναι άτομο με εύθραυστο ψυχισμό και βαθιές ευαισθησίες. Έχει βιώσει ένα τραύμα παλιότερα το οποίο, δικαιολογημένα ή όχι, έχει τραβήξει μια διαδρομή που πρέπει να ολοκληρωθεί στην εκδήλωση. Είναι το σπυρί που ήρθε η ώρα του να σπάσει, τίποτα-τίποτα δεν τον σταματά κι ας είναι το πύον του να μουσκέψει τους υπόλοιπους. Έτσι, ο ήρθα-να-πω-τον-πόνο-μου δεν θα διστάσει να ρίξει στα τάρταρα της πιο ερεβώδους αγωνίας τους παρευρισκόμενους για να διηγηθεί την ιστορία που τον έχει σημαδέψει: μια βαριά κουβέντα που του είπε μια νύχτα ένας Τούρκος στο Παρίσι, η συγκλονιστική διάλεξη ενός άγνωστου καθηγητή στο Cornell το 1978, που μπορεί εσείς να μην την ακούσατε, αλλά εγώ τη σκέφτομαι συχνά από τότε, η φρικτή αδικία που βιώνει σήμερα ο κόσμος και τι ωραία που θα ήταν αν όλα τα παιδιά της γης πιάνανε τα χέρια και στήνανε χορό. Χαρουμενάκηδες, tree-huggers, ανώνυμοι μελαγχολικοί, της γυναίκας η καρδιά που ‘ναι μια άβυσσος, όλοι οι ήρθα-να-πω-τον-πόνο-μου έχουν τη δική τους ευκαιρία να κάνουν μια δημόσια εξομολόγηση. Δωρεάν. Και με extra bonus, το κρασί στο τέλος της εκδήλωσης.

Αναρωτιέμαι συχνά γιατί γίνομαι μάρτυρας τέτοιων συμβάντων. Στο πηγάδι κατούρησα; Είμαι στην πραγματικότητα Ινδιάνος με το όνομα «Ο άτυχος βίσωνας»; Θα έχω ανάδρομο Ερμή μέχρι το 2023; Την ώρα που γεννιόμουνα σχολάγανε οι Μοίρες; Μάλλον όχι, παρηγοριέμαι. Και σκέφτομαι ότι από καμιά κύρια εστία κοινωνικοποίησής μας δεν μαθαίνουμε να ακούμε και να συνομιλούμε. Η κυπριακή οικογένεια, η τηλεόραση και το σχολείο έχουν ακρωτηριάσει την ικανότητα (κατα)νόησης και ανταπόκρισης, μέσα από την κατασκευή επιφανειακών δυνατοτήτων επικοινωνίας και την απουσία εκπαίδευσης στην ικανότητα διερώτησης και αμφισβήτησης και της συμμετοχής σε συζητήσεις, χωρίς να αρθρώνονται, με την πρώτη ευκαιρία, εμπαθή ή ad hominem επιχειρήματα. Απ’ αυτά τα τελευταία, η ψευδοπολιτική ζωή του τόπου μας μάς έχει συνηθίσει για δεκαετίες και ο οχετός της απολήγει σήμερα στην αισχρότητα των ανώνυμων σχολίων στο διαδίκτυο...

17 Νοεμβρίου 2013

Γλαύκος Κληρίδης: Κόντρα στην Ιστορία

-->


Ήταν αυτό που στα αγγλικά περιγράφεται ως bigger than life. Μια ανάγνωση του βιογραφικού του είναι αρκετή για να δει κανείς τη διαδρομή ενός ανθρώπου που στάθηκε με ανοικτό πνεύμα, χωρίς φόβο, θέληση, αγάπη κι επιμονή, απέναντι και μέσα σε αυτό που ονομάζουμε «ζωή». 
Ήταν εκεί, κόντρα στους Ναζί στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πολέμησε, καταρρίφθηκε κι αιχμαλωτίστηκε. Γύρισε ζωντανός. 
Ήταν εκεί, κόντρα στην αποικιοκρατία, μέλος της ΕΟΚΑ, υπερασπιστής των συναγωνιστών του. 
Ήταν εκεί, κόντρα στον πατέρα του στις εκλογικές αναμετρήσεις, σε μια εποχή πατριαρχίας και πολιτικής ανακατάταξης. 
Ήταν εκεί, κόντρα στην καταστροφή της εισβολής, ο μόνος που έπεσε στη φωτιά των ημερών για να περισώσει ό,τι μπορούσε και να επιβιώσει η μικρή δημοκρατία. 
 Ήταν εκεί, κόντρα στα εκλογικά ποσοστά, όταν άλλοι θα αποχωρούσαν, κόντρα στα εκλογικά συστήματα, που έφτασαν ακόμα και να τον αποκλείσουν, επίμονος πολιτικός, χωρίς εξάρσεις, χωρίς λαϊκισμούς. 
Ήταν εκεί, κόντρα στην Ιστορία, κόντρα στους Δυνατούς, κόντρα στους συσχετισμούς και τα προγνωστικά. Δεν έπαιξε εκ του ασφαλούς κι ήταν εκεί, στην πρώτη γραμμή, βαθιά δημοκράτης, σοβαρός και χιουμορίστας. Θα γραφτούν και θα ειπωθούν πολλά τις επόμενες μέρες για τον Γλαύκο Κληρίδη. 

Εγώ θα τον θυμάμαι πάντα στη φωτογραφία πιο κάτω.
 Είναι ένας ακομπλεξάριστος, ανθρώπινος και ερωτευμένος Κληρίδης. 

Βαθιά υπόκλιση στο μεγαλείο του.



10 Νοεμβρίου 2013

Αποφένια

-->


Το καλοκαίρι τραβάει το δρόμο του/ βαθιά μέσα στην επικράτεια του φθινοπώρου/ μοιάζοντας να ψάχνει/ την σκοτεινή πρωτεύουσά του/ που θλίβει τις ψυχές των ανθρώπων/ τέτοιο καιρό κάθε χρόνο./ Τα λόγια των άλλων/ έρχονται κουβαλώντας το άχθος της ασημαντότητάς τους/ παραφουσκωμένα «εγώ» παραφυλάνε σε κάθε στιγμή/ 
μιας σταθερής καθημερινότητας/ κι ο πάσα εις κορδώνεται πρόστυχα απέναντι μας/ βασανίζοντας ανελέητα τον ακουστικό μας πόρο/ με αυτάρεσκα λόγια, επιστολές και «δια ταύτα»/ που δεν καταλήγουν πουθενά./ Με τούτα και με κείνα/ μας μένουν 2-3 ώρες φωτός στο δειλινό/ (ποτέ δεν συνήθισα την αλλαγή της ώρας)/ μια παλιά μελαγχολία/
 γνώριμη σαν παιδικός πόνος/ αναδύεται από τα παλιά μας/ εγκαταλειμένα μεταλλεία/ τώρα πια ούτε χαλκός ούτε χρυσός/ μόνο σκουριά στις στέγες και τις κλειδώσεις των σωμάτων μας./ Κάποιες φορές παραδίδομαι αμαχητί/ ένοχος μειωμένων συναισθηματικών αντιστάσεων γαρ/ κι άλλες αποφεύγω απλώς το θέμα/ μα όπως βλέπεις χρησιμοποιώντας πάντα επιρρήματα/ παραπειστικά, παραπλανητικά, παρορμητικά/ τόσο όσο για να ισορροπήσω ανάμεσα σε δάκτυλα, ψιχάλες κι αναμνήσεις./ Θα ήταν καλύτερο, 
πιο εφικτό θα έλεγα/ όσο κι αν δεν την χώνεψα ποτέ αυτή τη λέξη. Να έβρισκα την τελεία ή κάποιο άλλο σημείο στίξης/ και κάπως έτσι, αθόρυβα αν γίνεται/ 
να έγραφα ένα επίλογο εδώ./ 
Πώς την λύνεις, λοιπόν, την προαιώνια αγωνία του ανθρώπου/ όταν πληθαίνουν γύρω σου οι παγίδες/ αλλά σε τρώει από μέσα αργά το αναπάντητο/ μιας διαρκής αναχώρηση/ 
κι η αγωνία;/ Αυτή, μου φαίνεται ήταν η τύχη/ κι αυτή θα συνεχίσει να είναι/ 
όσων τάλαντο δεν είχαν άλλο/ έξω από το να ξέρουν - ή να καμώνονται πως ξέρουν - 
να συνταιριάζουν τις λέξεις/ να παντρεύουν φωνήεντα/ και να επιχειρούν μικρές αποκαλύψεις./ Καιρός για ανασύνταξη, λοιπόν/ κι εκείνην την απόπειρα που όλο αναβάλλεται/ την απόπειρα λέω/ της μεγάλης ανάγνωσης/ για την ένωση όσων στα μάτια των άλλων/ φαινόντουσαν παράδοξα, παράλογα, παράταιρα/
 (κοίτα με, κάνω ξανά το κόλπο με τη συνήχηση για να εκμαιεύσω τη δική σου συγκίνηση)/ «αποφένια», ώστε/ 
το είπαν άλλοι πριν από μας./
 Ας το δοκιμάσουμε.

3 Νοεμβρίου 2013

Από το περιθώριο στο συνεταιρισμό



Την περασμένη Τετάρτη βρεθήκαμε με φίλους, γνωστούς και όσους πολιτικούς συνοδοιπόρους έχουν απομείνει στην κατάμεστη δημοσιογραφική εστία για να παρουσιάσουμε το βιβλίο του Σώτου Κτωρή “Τουρκοκύπριοι – Από το περιθώριο στο συνεταιρισμό (1923-1960)”. Η ερευνητική εργασία του Σ. Κτωρή φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τα σημαντικά κενά που υπάρχουν στην ελληνόφωνη ιστοριογραφία επί του θέματος της πολιτικής συγκρότησης της τουρκοκυπριακής κοινότητας και τη δύσκολη πορεία της από το καθεστώς της μειονότητας σε αυτό του ισότιμου εταίρου στη νεοσύστατη δημοκρατία του 1960.
Η πρώτη εκδοτική απόπειρα του συγγραφέα είναι αξιέπαινη για πολλούς λόγους. Πρώτον, επειδή είναι μια έντιμη, επιστημονική και αναλυτική προσέγγιση επί του ιστορικού υποκειμένου της για την υπό εξέταση περίοδο. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των πονημάτων  που υπάρχουν στο ίδιο πεδίο, ο Σ. Κτωρής δεν επιδιώκει τη δικαίωση προϋπαρχουσών απόψεων, απορρίπτει την στρατευμένη επιστήμη και μιλά με τεκμηρίωση και νηφαλιότητα για τη διαδικασία επιβίωσης και ανάδειξης της τουρκοκυπριακής κοινότητας σε ένα εξαιρετικά δύσκολο ιστορικό περιβάλλον. Δεύτερον, επειδή ο συγγραφέας επιτυγχάνει να αντικαταστήσει τις ιστορικές δοξασίες που κατατρύχουν τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Κύπρου με στέρεη γνώση και κριτική επαναθεώρηση των γεγονότων.
Ο πρώτος μύθος που κατακρημνίζει είναι αυτός που αφορά τον υποτιθέμενο ρόλο της ύπουλης Αλβιώνος έναντι του Ελληνισμού. Η αφήγηση αποκαλύπτει τον σκληρό κόσμο της ρεαλπολιτίκ, της πραγματιστικής και γι’ αυτό πολλές φορές κυνικής αντιμετώπισης των πολιτικών πραγμάτων. Ο δεύτερος είναι το ξεγύμνωμα της μικρονοϊκής αντίληψης και μυωπικής ματιάς της ελληνοκυπριακής πολιτικής ελίτ απέναντι στις διεργασίες που συντελούνταν εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Και τρίτον, αποδομείται η πολιτικά βολική, αλλά ιστορικά ανυπόστατη σχέση του ΑΚΕΛ με την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Διαβάζοντας τα ευρήματα της μελέτης, ο αναγνώστης βλέπει να ξεδιπλώνεται μπροστά του η κραυγαλέα αντίφαση στην οποία υπέπεσε το ΑΚΕΛ: από τη μια επεδίωξε να προσεταιριστεί τους τουρκοκύπριους, μέσα στο πνεύμα του κομμουνιστικού διεθνισμού της εποχής αλλά από την άλλη επέλεξε να προσεταιριστεί τη σκληρή δεξιά σε μια πλειοδοτική ρητορική για την Ένωση. Η ιστορική αναλογία είναι προφανής, μόνο που διερωτώμαι αν η διετία 2003-2004 παίχτηκε ως φάρσα ή ως τραγωδία.
Σε μια εποχή που γίνεται μια προσπάθεια να να κυριαρχήσουν στο χώρο της έρευνας οι ψευδοεπιστημονικές εκδόσεις και οι συρραφές υποκλαπέντων κειμένων, το συγγραφικό εγχείρημα του Σώτου Κτωρή υπενθυμίζει τις αρετές της κριτικής έρευνας και αξίζει της προσοχής μας. Θα βρει το δρόμο του το βιβλίο αυτό για τα τμήματα των ελληνόφωνων πανεπιστημίων, τη διπλωματική ακαδημία, τα κομματικά γραφεία και τα υπουργεία εξωτερικών, και προς όσους θέσει διακηρύττουν την πρόθεσή τους να βρεθεί μια λύση που θα διασφαλίζει την πολιτική και κοινωνική μας συμβίωση με τους Τουρκοκύπριους; Όπως συμβαίνει σε πολλά πράγματα στο Κυπριακό, ποτέ δεν μπορείς να γνωρίζεις, δικαιούσαι όμως να ελπίζεις πως κάτι τέτοιο θα συμβεί.