Ο κύκλος του αίματος

Το ντοκιμαντέρ "Εν ονόματι της πατρίδος" που προβλήθηκε πρόσφατα από το ΡΙΚ μας φέρνει αντιμέτωπους με ερωτήματα που για χρόνια δεν θέταμε στους εαυτούς μας. Πώς διδάσκεται η ιστορία; Ποια είναι η αλήθεια; Ποιο περιεχόμενο έχει η διδασκαλία της; Τι έγινε το 63; Ποια ήταν τα θύματα και γιατί δολοφονήθηκαν, εξαφανίστηκαν, ταπεινώθηκαν; Ποια ήταν η ζωή των ανθρώπων εκείνη τη δεκαετία στους θύλακες; Ποιες ήταν οι πολιτικές επιλογές των αντιμαχόμενων πλευρών; Η σειρά των ερωτημάτων θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη. Πενήντα χρόνια μετά τα γεγονότα της δεκαετίας εκείνης το μόνο που έχουμε να πούμε στους εαυτούς και στα παιδιά μας είναι μισοτέλειωτες αλήθειες και στρογγυλεμένες αφηγήσεις.

Μου φαίνεται τουλάχιστον περίεργη η βεβαιότητα με την οποία περιφέρεται μια συγκεκριμένη απόδοση και ερμηνεία των γεγονότων της εποχής εκείνης. Αν διαβάσει κανείς τις επίσημες θέσεις των πλευρών, συμπεραίνει ότι οι δύο κοινότητες ζούσαν σε παράλληλα σύμπαντα ή ότι ζούσαν σε διαφορετικό νησί. Πού βρίσκεται η αλήθεια; Για παράδειγμα, τα 13 σημεία, (η οργανωμένη;) αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων (ή μήπως εκδίωξη;), η ύπαρξη εκατέρωθεν σχεδίων πολιτικού σαμποτάζ, οι παραστρατιωτικές ομάδες που είχαν την ευλογία των εκπροσώπων των δύο κοινοτήτων, το ξέσπασμα που ακολούθησε τις δολοφονίες της παραμονής των Χριστουγέννων και τόσα άλλα γεγονότα κουβαλούν μαζί τους διπλές αναγνώσεις, δημιουργώντας τα τοτέμ της ιστορίας για την κάθε κοινότητα. Κι αλίμονο σε όποιον δεν ακολουθεί το ιστορικό credo της κοινότητάς του...

            Η πιο σκοτεινή πλευρά της περιόδου εκείνης είναι οι αγνοούμενοι και από τις δύο κοινότητες. Άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, της δουλειάς και του μόχθου χάθηκαν, πληρώνοντας το εθνοτικό μίσος και τον ανταγωνισμό για την επιβολή πάνω στον άλλο. Με την ασφάλεια που μας επιτρέπει η απόσταση των πενήντα χρόνων αναρωτιέμαι προς τι όλα αυτά, αν άξιζε έστω και μια ζωή όλη αυτή η ιστορία, εν ονόματι ποιου σκοπού και ποιας πατρίδας... Όσο περνούν τα χρόνια είμαι όλο και πιο βέβαιος ότι και οι δύο πλευρές έχουν πολλούς σκελετούς στην ντουλάπα τους κι ότι οι κυρίαρχες αφηγήσεις δεν εξυπηρετούν τίποτα άλλο από την πολιτική δικαίωση των πρωταγωνιστών της εποχής και της πολιτικής θέσης κάθε κοινότητας. Όσο κι αν ο φόβος ή η άγνοια μας κρατάει πίσω, θα πρέπει κάποια στιγμή να αποφασίσουμε να ανοίξουμε αυτές τις ντουλάπες και να αντικρίσουμε ό,τι με τόση επιμέλεια κρύφτηκε σε αυτές. Ως πολίτης αυτού του τόπου με ενοχλεί να φέρω το στίγμα της συλλογικής ιστορικής ευθύνης για τον χαμό τόσων ανθρώπων. Ούτε μπορώ να είμαι απαθής απέναντι στην κυκλική επαναφορά και τις αναζωπυρώσεις της σύγκρουσης. Αν αυτό θα αλλάξει μέσα από μια επιτροπή αλήθειας και συμφιλίωσης ή την αναθεώρηση της διδασκαλίας ή εκπομπές στην τηλεόραση ή οτιδήποτε άλλο, είναι το δεύτερο βήμα που πρέπει να κάνουμε. Το πρώτο είναι να πάρουμε απόφαση ότι πρέπει κάποτε να σπάσουμε τον κύκλο του αίματος, που έρευσε εν ονόματί μας.