Νομικές αλήθειες, πατριωτικά ψέματα

Μία από τις πιο προσφιλείς μεθόδους επιχειρηματολογίας όσων αρέσκονται να βρίσκουν τα προβλήματα και τις αδυναμίες των πιθανών τρόπων επίλυσης του Κυπριακού είναι η επίκληση του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου, των αρχών και των αξιών τους. Οι πιο μπασμένοι παραθέτουν αυτολεξεί τα άρθρα από τις σχετικές (ή μη) διεθνείς συμβάσεις, αποσπάσματα από δικαστικές αποφάσεις κι ίσως ακόμα και να παραπέμπουν σε κάποιο σύγγραμμα διεθνούς δικαίου. Με τη μέθοδο αυτή γίνεται απόπειρα να ενδυθεί με επιστημονική ορθότητα και αντικειμενικότητα και να τεκμηριωθεί μια ήδη υφιστάμενη πολιτική θέση.

Το πρόβλημα με αυτού του είδους την επιχειρηματολογία έχει να κάνει τόσο με την ουσία της θέσης που προβάλλει, όσο και με τη θεωρητική θεμελίωσή της. Ας πάρουμε το θέμα ουσίας με το παράδειγμα των θέσεων που απορρίπτουν τη νομική ορθότητα της απόδοσης της ιδιότητας του χρήστη ιδιοκτησίας σε έναν έποικο. Σε αδρές γραμμές, η θεμελίωση του συλλογισμού αναφέρει ότι το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι απαράγραπτο και κατοχυρώνεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ότι ο εποικισμός είναι διεθνές έγκλημα και ότι οι έποικοι κατατάσσονται στο ακροδεξιό σημείο του πολιτικού πλέγματος, μαζί με τους Γκρίζους Λύκους και άλλα καλόπαιδα.

Όλα αυτά έχουν μια δόση νομικής αλήθειας, αλλά παραμένουν επιφανειακού επιπέδου συλλογισμοί, οι οποίοι φιλοδοξούν να αποκαλύψουν την εξόφθαλμη αντινομία των ρυθμίσεων της επίλυσης του Κυπριακού. Αυτό που δεν προστίθεται στους συλλογισμούς είναι το σύνολο της νομολογιακής ερμηνείας του εν λόγω άρθρου στο πλαίσιο της κυπριακής σύγκρουσης, καθώς και άλλων παρεμφερών συγκρούσεων. Επίσης, διακινείται με αφάνταστη αφέλεια ή και σκοπιμότητα ο μύθος του ιερού και απαράγραπτου δικαιώματος στην ιδιοκτησία. Πάρτε ένα οποιοδήποτε σύγχρονο σύνταγμα αστικής δημοκρατίας, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και μια διεθνή σύμβαση και θα δείτε το πλήρες πλαίσιο εξαιρέσεων και περιορισμών στην απόλαυση του δικαιώματος. Όπερ, καμία ιερότητα και κανένας απαράγραπτος χαρακτήρας.

Όσο για το έγκλημα του εποικισμού, η ποινική ευθύνη που το συνοδεύει αφορά τους σχεδιαστές, ενορχηστρωτές και κύριους εκτελεστές της εποικιστικής πολιτικής. Τα ίδια τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως έποικοι δεν έχουν ποινική ευθύνη, κατά το διεθνές δίκαιο, και θα ήταν καθαρή τρέλα να τους βάφτιζε κανείς εγκληματίες. Περαιτέρω, ο αντι-εποικιστικός λόγος αποτυγχάνει να ορίσει τον όρο «έποικος». Τι θα γίνει με τις περιπτώσεις ατόμων με δεκαετίες διαμονής στο νησί, με τους μικτούς γάμους, με τα παιδιά και τα εγγόνια των εποίκων; Εμπίπτουν και αυτά στον ορισμό του εποίκου, και στη βάση ποιου κριτηρίου θα αποφασιστεί κάτι τέτοιο;

Όσον αφορά το ζήτημα που θέλει τους εποίκους να είναι ακραιφνείς Τούρκοι εθνικιστές, που πίνουν νερό μέσα από τα κρανία των εχθρών τους, είναι ογκώδης η άγνοια όσων πιστεύουν κάτι τέτοιο. Η πολιτική, ανθρωπολογική και κοινωνιολογική ανάλυση του πληθυσμού των εποίκων δείχνει ότι αυτοί έχουν διαφορετικές εθνοτικές, θρησκευτικές ή πολιτιστικές ρίζες. Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι απαντώνται Κούρδοι, Τούρκοι από τη Βουλγαρία, Αλεβίτες, Μαυροθαλασσίτες και πάει λέγοντας. Όσο για τις πολιτικές τους απόψεις, παραμένει απορίας άξιον πώς προοδευτικοί Τ/Κ πολιτικοί λαμβάνουν συντριπτικά ποσοστά σε εκλογικά κέντρα με έποικους ψηφοφόρους ή γιατί τα ακροδεξιά μορφώματα παραμένουν καθηλωμένα στον τ/κ πολιτικό χάρτη.

Ποιο είναι, λοιπόν, το πρόβλημα με αυτού του είδους τις θέσεις; Θα έλεγα ότι υπάρχουν δύο όψεις: από τη μια όταν επικαλείσαι την επιστημονική αντικειμενικότητα και τη νομική ορθότητα για να τεκμηριώσεις τη θέση σου, τότε αυτή η στάση είναι ηθικά ανεπαρκής και υποκριτική. Το προπέτασμα της επιστημοσύνης χρησιμοποιείται για να καλυφθεί η ήδη διαμορφωμένη πολιτική θέση και όζει ελιτισμού.

Από την άλλη πλευρά, αν προσδίδεις πολιτική διάσταση στην επιστημονική σου στάση, τότε πολύ απλά είσαι ανέντιμος πνευματικά, απέναντι στην επιστήμη που υπηρετείς, αφού τη χρησιμοποιείς εργαλειακά και κατά το βολικόν. Αυτά αποτελούν συστατικά στοιχεία μιας δημοφιλούς προσέγγισης στην εγχώρια λαϊκιστική ακροδεξιά. Είναι η ίδια που πιστεύει ότι φταίνε όλοι οι άλλοι κι ότι η ελληνοκυπριακή κοινότητα θα εξαπατηθεί και θα προδοθεί. Αυτό συνδυάζεται και με τη μικρόνοα στάση που θέλει την Κύπρο τον αδύνατο, που απλώς περιφέρει το δίκιο του για να ζητήσει την αποκατάσταση.

Ωστόσο αυτή δεν είναι παρά μια στρατηγική περηφανούς ήττας, που επιτρέπει την αναπαραγωγή των ένδοξων πτώσεων και προκαλεί ονειρώξεις αντίστασης. Στο σύνολό της, η στάση αυτή περιέχει επικίνδυνες πολιτικές και νομικές συμβουλές κι αποκαλύπτει την αδυναμία του «πατριωτικού», «απορριπτικού» ή όπως αλλιώς ονομάζεται, μετώπου να αρθρώσει πειστικό και θετικό λόγο προοπτικής επίλυσης του προβλήματος.

Καταληκτική κουβέντα: μπορείς να διδάξεις ακόμα και έναν παπαγάλο να επαναλαμβάνει άρθρα και αποσπάσματα διεθνούς δικαίου. Χρειάζεσαι όμως νοήμονες και σώφρονες ανθρώπους για να βρεις μια δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση.

Τρόποι και ψέματα

Πρώτα ηταν η "ευρωπαϊκή λύση". Αυτο το χονδροειδές ψέμα και η μεγαλύτερη πολιτικη αγυρτεία των τελευταίων δεκαετιών. Θα γινόμασταν πιο ισχυροί, θα διαπραγματευόμασταν από θέση ισχύος και θα υποχρεώναμε την Τουρκία να παίξει με τους όρους μας. Οι ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, που παρεμπιπτόντως κανείς δεν ήξερε να τις ονοματίσει ούτε να προσδιορίσει το περιεχόμενό τους, θα κάθονταν στο σβέρκο των κατακτητών και σε όσους τους έκαναν πλάτες. Όταν άρχισαν οι συνέπειες αυτής της πολιτικής, όπως για παράδειγμα ο κανονισμός για την πράσινη γραμμή, η εισήγηση για το απευθείας εμπόριο και η στροφή στη νομολογία του ΕΔΑΔ, η απάτη έπρεπε να καλυφθεί κι ετσι ξεκίνησε το άλλο τροπάρι: μας τιμωρούσαν, ήθελαν να μας ταπεινώσουν, ήθελαν να αφανίσουν τους ακρίτες του ελληνισμού. Και έτσι περνούσαν τα χρονια....

Μετά, επινοηθηκε η λύση με το "σωστό περιεχομενο". Καταπίναμε αμάσητα τα κοινά ανακοινωθέντα και τις ονομασίες της λύσης, μόνο και μόνο για να ξεράσουμε μετά αυτή τη νέα σοφιστεία. Τι σήμαινε σωστό περιεχόμενο; Στη βάση ποιων κριτηρίων, πολιτικών προσδοκιών και επιδιώξεων προσδιοριζόταν; Κάθε που προέκυπτε μια βαθύτερη συζήτηση μιας πτυχής, οι επιμετρητές της ορθότητας του περιεχομένου, έβρισκαν αμέσως εκείνο το μικρό, τεχνικό, νομικό ζητηματάκι που ειχε ξεφύγει απο όλους, αλλά ήταν πασιφανές στους λίγους πεφωτισμένους και το οποίο καθιστούσε προβληματική τη λύση. Το "σωστό περιεχομενο" έγινε σαν τον μύθο του τέρατος του Λοχ Νες: όλοι μιλούσαν για αυτό, κάποιοι ισχυρίζονταν ότι το είχαν δει, αλλά ουδείς συμφωνούσε με την περιγραφή του αλλού. Και έτσι, περνούσαν τα χρονια.... 

Στην πορεία του χρόνου, η εγχώρια πολιτική ορθοδοξία δεν εφείσθη προσπαθειών για να σκοτώσει τη λύση, επινοώντας ασταμάτητα  τις πιο σπουδαιοφανεις και απίθανες  ορολογίες για να κρύψει την ιδεολογική της γύμνια και την πραγματική της πρόθεση: να μην λυθεί ποτέ το Κυπριακό. Τα υποτιθέμενα δώρα του Δ. Χριστόφια στην άλλη πλευρά, η επίδειξη διαβατηρίων στις κατοχικες αρχές κατα τις διελεύσεις της πράσινης γραμμής, ο φάκελος του χαλλουμιου, η ένωση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας και πρόσφατα η υποστολή (sic) της σημαίας της Κυπριακής Δημοκρατιας από το όχημα που μετέφερε τον Πρόεδρο της Δημοκρατιας στην Αμμόχωστο ενείχαν κινδύνους, δημιουργούσαν ανησυχίες και αποτελούσαν βεβαιο βημα προς την αναγνώριση των τετελεσμένων.

Κάθε κίνηση προς το μέλλον καταπνίγονταν από την ακατάσχετη ηθικολογία και την πιο στρεβλή εκδοχή πατριωτικής ορθότητας που γνώρισε ο Ελληνισμός τα τελευταία πενήντα χρόνια. Το χειρότερο ηταν η καλλιέργεια του ένδοξου απομονωτισμού, της ανοησίας του ανάδελφου έθνους και του συνδρόμου ότι κάπου, κάποιοι είχαν τάξει ως σκοπό της ζωής τους την κατάλυση του κράτους μας, χαϊδεύοντας έτσι τις συλλογικές μανίες καταδίωξης μας. Και έτσι, περνούν τα χρονια...

Ομως, δεν έχουμε όλο το χρόνο στη διάθεσή μας. Ούτε ως εθνοτική κοινότητα ούτε ως κρατική δομή ούτε (το κυριότερο) ως άνθρωποι. Ειδικά για το τελευταίο, έχω σιχαθεί να ακούω τις περισπούδαστες ανοησίες, όλα τα προσχηματικά εφευρήματα και όλους όσοι τριγυρνούν σαν ψευδοπροφήτες που προαναγγέλλουν το τέλος του κόσμου για ακόμη μια φορά. Το τέλος, λοιπόν, δεν θα έρθει από μια δικοινοτική εκδήλωση, ούτε από την έμμεση αναγνώριση της κατοχής λόγω μιας κατεβασμένης σημαιούλας ή ενός ξεχασμένου θυρεού. Η πραγματικότητα ειναι οτι ο ηθικός πανικός, το καθεστώς του φόβου και ο εσχατολογικός ευαγγελισμός έχουν ως μόνο σκοπό την απραξία, τη δολοφονία καθε προοπτικής λύσης και την οριστική de jure διχοτόμηση.

Ποιο ειναι λοιπον το moral του άρθρου; Υπάρχουν 1000 τρόποι για να μην λυθεί το Κυπριακό. Για να λυθεί, ομως, αρκεί μόνο ενας. Η καμπάνα χτυπάει, ξανά, για όλους μας και πρέπει ο καθένας μας να διαλέξει τρόπο για να ανταποκριθεί στο κάλεσμά της.