Εδώ και πολύ καιρό η φράση «οικονομική κρίση» έχει περάσει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο και έχει γίνει ερμηνευτικό εργαλείο της πραγματικότητας μας. Μια απλή αναζήτηση στο Google με τον όρο «οικονομική κρίση», επιστρέφει γύρω στα 50 εκατομμύρια αποτελέσματα. Προφανώς δεν είναι όλα σχετικά, αλλά στους μεταμοντέρνους μας καιρούς αποτελεί κι αυτό ένα μετρήσιμο δείκτη του lato sensu υλικού που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα. Τα ΜΜΕ με τη σειρά τους έχουν, σχεδόν καθημερινά, σχετικά ρεπορτάζ από τη διεθνή και εθνική οικονομική σκηνή και δεν είναι λίγες οι φορές που οι αναφορές και ο δημόσιος λόγος τους φτάνουν σε ένα επίπεδο παροξυσμού. Ενδεικτικό κι αυτό της κυριαρχίας των κρατούντων στην εποχή που όποιος κατέχει την πληροφορία (ή οποίος μπορεί να την περάσει στο κοινό) έχει στα χέρια του μια φοβερή δύναμη.
Στην Κύπρο επικράτησε την πρώτη περίοδο ένα μοτίβο συζητήσεων και δημόσιων παρεμβάσεων που έμοιαζε να ασχολείται με το θέμα ως εάν να μην είχε άμεσες ή δυνητικές επιδράσεις στην οικονομία του τόπου. Για αρκετό καιρό, οι δηλώσεις αξιωματούχων ήταν καθησυχαστικές καθώς υποδείκνυαν ότι λόγω της φύσης και του μεγέθους της οικονομίας μας ο αντίκτυπος θα ήταν από αμελητέος έως μη σοβαρός. Και ενώ οι παρεμβάσεις αυτού του είδους συνεχίζονταν, η οικονομική κρίση βάθαινε και έδειχνε ότι σε ένα κόσμο τόσο άμεσης αλληλεξάρτησης και πλασματικών αξιών, κανείς δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανέπαφος.
Θεωρώ ότι το πρώτο ταρακούνημα για εμάς στην Κύπρο ήρθε από τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία περιήλθε η Ελλάδα. Κι αυτό γιατί η πρόσβαση στις πληροφορίες ήταν στην ίδια γλώσσα, αφορούσαν μια χώρα που λίγα χρόνια πριν έμπαινε στη ζώνη του ευρώ και έμοιαζε να αναπτύσσει ένα δικό της αναπτυξιακό μοντέλο που θα την έβγαζαν από τη μιζέρια και τη μόνιμη κατάληψη της τελευταίας θέσης στους οικονομικούς δείκτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, το μέγεθος του προβλήματος ξεδιπλώθηκε σκορπώντας ένα ιδιότυπο σοκ και δέος και γεννώντας μυριάδες συζητήσεις για τις προοπτικές της χώρας, την πτώχευση, τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης και άλλα τινά.
Ένας προτεινόμενος τρόπος προσέγγισης του προβλήματος είναι η αποτύπωση των σημερινών συνθηκών και δεδομένων. Η παρουσία μας στην ευρωζώνη αποτελεί μια επιπλέον παράμετρο στη συζήτηση και για αυτό η παρουσίαση και τα σχόλια που θα ακολουθήσουν θα αντλήσουν στοιχεία από την ΕΕ και την πρόσφατη επικαιρότητα.
Ο αρμόδιος Επίτροπος της Ε.Ε. για θέματα οικονομικών και νομισματικών υποθέσεων, Όλι Ρεν, ανέφερε σε σχέση με το πρόγραμμα σταθερότητας που υπέβαλε η Κυπριακή Δημοκρατία ότι «το πρόγραμμα στοχεύει στη διόρθωση κυρίως στο σκέλος των εσόδων, μολονότι οι δαπάνες ανέρχονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Επίσης, ελλοχεύουν κίνδυνοι δυσμενών εξελίξεων όσον αφορά την πορεία προσαρμογής, λόγω ευνοϊκών αναπτυξιακών παραδοχών».[1] Στο ίδιο δελτίο τύπου της Ε.Ε. όπου περιλαμβάνεται η πιο πάνω δήλωση, αναφέρεται επίσης ότι το πρόγραμμα σταθερότητας της Κύπρου αντικατοπτρίζει την ισχυρή επίπτωση της τρέχουσας κρίσης στα δημόσια οικονομικά της, με εκτιμώμενο έλλειμμα 6,1% του ΑΕΠ για το 2009 και αυξανόμενο δείκτη δημόσιου χρέους, ο οποίος προβλέπεται να υπερβεί την τιμή αναφοράς του 60% του ΑΕΠ το 2010. Ο πίνακας στο παρόν άρθρο περιλαμβάνει τις σχετικές τιμές και εκτιμήσεις για την περίοδο 2008-2013.
Οι αναφορές στο έλλειμμα και το δείκτη δημόσιου χρέους δεν είναι τυχαίες ούτε πρέπει να μας αφήνουν αδιάφορους. Οι τιμές αυτές είναι οι ανώτατες επιτρεπτές από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ε.Ε. Σε περίπτωση κινδύνου υπέρβασης ή πραγματικής υπέρβασής τους, ενεργοποιείται ο προβλεπόμενος μηχανισμός που περιλαμβάνει την έγκαιρη προειδοποίηση και τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.[2]
Στην περίπτωση της Κύπρου αυτό έχει γίνει και η Επιτροπή της ΕΕ, ως αρμόδιο προς επίβλεψη όργανο, έχει εκδώσει δύο σημαντικά έγγραφα όπου περιγράφονται με συνοπτικό και εύληπτο τρόπο τη διακύμανση του ελλείμματος από 2.4% το 2005, σε 1.2% το 2006 και από εκεί σε πλεόνασμα 3.4% και 0.7% για τα έτη 2007 και 2008 αντίστοιχα.[3] Η κατάσταση άλλαξε δραματικά και το έλλειμμα βρίσκεται σήμερα στο 6.1% και οι προοπτικές του δημόσιου χρέους, όπως φαίνεται στον πίνακα, είναι αυξητικές και παραμένουν πάνω από το 60%.
Η στάση της κυβέρνησης μέχρι σήμερα έδειξε την έλλειψη σχεδίου: οι απαντήσεις μοιάζουν να κινούνται μεταξύ μικροοικονομικής διαχείρισης και ιδεολογικών αγκυλώσεων. Στο ενδιάμεσο δεν έλειψαν και αποφάσεις που δεν υπάκουαν σε κανένα κανόνα πολιτικής λογικής, όπως για παράδειγμα η εκτίναξη των στρατιωτικών δαπανών από τα 295 και 310 εκατομμύρια ευρώ το 2007 και 2008 αντίστοιχα, στα 378 για το 2009.[4] Η παραδοξότητα έγκειται σε δυο κυρίως σημεία: ενώ η διαδικασία συνομιλιών συνεχίζεται, η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στέλνει ένα διαφορετικό μήνυμα. Και δεύτερον, η χρήση των δαπανών για την κτήση πολιτικής επιρροής, όπως για παράδειγμα η αγορά στρατιωτικού υλικού από τη Ρωσία, δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις γεωμετρικά αυξανόμενες οικονομικές σχέσεις της χώρας αυτής με την Τουρκία.
Επιστροφή στο θέμα της κρίσης και των μέτρων της κυβέρνησης για να χειριστεί το έλλειμμα: τις ώρες που σύρονταν αυτές οι γραμμές ο ημερήσιος τύπος κατέγραφε την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για την έγκριση των προτάσεων:
- για αύξηση του εταιρικού φόρου,
- για αύξηση του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας,
- για αύξηση των φόρων κατανάλωσης στα πετρελαιοειδή.
Ταυτόχρονα, το Υπουργικό προχώρησε και σε αύξηση της οροφής των 60 χιλιάδων ευρώ για την παροχή επιδομάτων, στις 70 χιλιάδες ευρώ.[5] Ωστόσο, οι δημόσιες δαπάνες δεν υφίστανται αντίστοιχες σε δραστικότητα αλλαγές και ο αριθμός των ανέργων παραμένει σε ύψη που είχαμε χρόνια να βιώσουμε, δημιουργώντας συνθήκες δημιουργίας κοινωνικών προβλημάτων.
Οι αριθμοί και οι στατιστικές δεν δείχνουν να ευνοούν τα εξαγγελθέντα μέτρα. Οι οικονομικές προοπτικές προβλέπουν ότι ίσως το 2013 θα καταφέρουμε να επανέλθουμε στην κατάσταση στην οποία βρισκόμασταν πριν μερικά χρόνια. Οι αριθμοί εμφανίζουν και τη χρονιά της μεταστροφής: το 2008. Αναπόφευκτα, αυτό συνεπάγεται την ευθύνη της τωρινής κυβέρνησης για τη σημερινή κατάσταση. Η ευθύνη μπορεί να εντοπιστεί σε 3 διαφορετικά επίπεδα: μετά την πρώτη Κυριακή των προεδρικών εκλογών το ΑΚΕΛ δέχθηκε ένα ανόητο καταιγισμό κατηγοριών για τις προθέσεις του ως προς την οικονομία της Κύπρου. Η αναζήτηση του υπουργού οικονομικών «κοινής αποδοχής» που θα κατεύναζε την ατμόσφαιρα κατέληξε στο Χαρίλαο Σταυράκη – ένα εκπρόσωπο της αστικής τάξης, σε μια κυβέρνηση ενός δεδηλωμένου κομμουνιστή. Ο συγκερασμός πολιτικών πεποιθήσεων και αναγκαιοτήτων θα πρέπει να κριθεί από τα αποτελέσματα και τον απολογισμό της μισής (χρονικά) προεδρίας. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η κυβέρνηση έχασε το ισχυρό τεχνοκρατικό κομμάτι και την εμπειρία της, παλεύοντας να επιζήσει στη θάλασσα της «δίκαιης κοινωνίας» που η ίδια υποσχέθηκε. Η απουσία του Μ. Σαρρή είναι εκκωφαντική. Και τρίτον, η αποσπασματικότητα των μέτρων και η αντανακλαστική αντίδραση στις παρατηρήσεις της Επιτροπής της Ε.Ε. προδίδει, δυστυχώς, έλλειψη σχεδίου και πολιτικής γραμμής. Ο Πρόεδρος μοιάζει χαμένος στο μαίανδρο των παρατεταμένων συνομιλιών, την ίδια ώρα που στο ΑΚΕΛ δεν το έχουν σε τίποτα να «αδειάσουν» δημόσια το υπουργείο Οικονομικών.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, τα νομοσχέδια κατατίθενται ως «επείγοντα» σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα άμεσα προβλήματα και η έξωθεν επιτήρηση που θα είναι μαζί μας μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές, όπου δεν θα πρέπει να μας εκπλήξει αν η οικονομία περάσει ως πρώτο θέμα στην πολιτική ατζέντα. “It’s the economy, stupid!” κι όποιος αμφιβάλει ας κρατήσει ένα απόκομμα του άρθρου για το 2013...
Έως τότε, ζητείται με τον ίδιο βαθμό επείγοντος, όπως και στα νομοσχέδια, πολιτικό σχέδιο, μελετημένες δράσεις και απόδραση από τα «κολλήματα» ξοφλημένων ιδεολογιών. Ορθολογισμός και αίσθηση της αναγκαιότητας των καιρών χρειάζονται. Υπάρχει κανείς εκεί έξω;
(% διαφορα)
(%)
(% of GDP)
(% of GDP)
[3] COMMISSION OPINION on the existence of an excessive deficit in Cyprus, SEC(2010) 739, 15 Ιουνίου 2010 και REPORT FROM THE COMMISSION Cyprus Report prepared in accordance with Article 126(3) of the Treaty, SEC(2010) 590, 12 Μαϊου 2010. http://ec.europa.eu/economy_finance/sgp/convergence/programmes/2009-10_en.htm και http://ec.europa.eu/news/economy/100616_el.htm
1 σχόλιο:
Οι οικονομικές προβλέψεις είναι πάντα δύσκολες - όποια εξίσωση έχει την παράμετρο "άνθρωπος" ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις. Η οικονομία στην προηγούμενη πενταετία ήταν στα πάνω της και λόγω του οικοδομικού οργασμού που είχαμε και μπήκαν στα ταμεία του κράτους τρελά ποσά. Τώρα αυτός ο κλάδος έχει ύφεση και μόνο από αυτό θα μειώνονταν τα έσοδα. Τα έργα που κάνει το κράτος θεωρώ ότι είναι καλά και πολλές φορές σε περιόδους κρίσεις είναι η κυβέρνηση που πρέπει να πάρει την οικονομία από το χέρι και να ανοίξει δουλειές. Απλά θέλει προσοχή και μέτρο.
Το ότι θα επηρεαστούμε από την κρίση ήταν επόμενο. Το ότι επηρεαστήκαμε λιγότερο πάλι σίγουρο, αλλά και το ότι ελεγαν ότι δεν θα επηρεαστούμε ανοήτο... Υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ πολιτικής και οικονομικών. Συνήθως δεν είναι συμβατά... Αναλόγως η κυβέρνηση κινείται - επενδύσεις από το εξωτερικό, δρόμοι κτλ - ίσως θέλει λίγο περισσότερο μέτρο δεδομένου της αβεβαιότητας.
Δημοσίευση σχολίου