Ποια ομοσπονδία;

Κι ενώ η επικαιρότητα κυριαρχείται από τη μικροπολιτική αντίδραση σε επιμέρους θέματα της διαπραγματευτικής διαδικασίας, η ευκαιρία να σκεφτούμε και να συζητήσουμε για το πώς θα μοιάζει αυτή η ομοσπονδία, την οποία θα φτιάξουμε με τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας, περνάει καθημερινά χαμένη.

Εξηγούμαι: η ειδησεογραφία των τελευταίων μηνών γύρω από το Κυπριακό κινείται στα γνωστά ρηχά νερά. Το ζήτημα της μετεξέλιξης, των δικαιωμάτων του χρήστη και του ιδιοκτήτη μιας περιουσίας, το καθεστώς των εποίκων στη μετά τη λύση εποχή, η πληθυσμιακή αναλογία και διάφορα άλλα που θα μπορούσαν να προστεθούν στον κατάλογο αυτό, εμφανίζονται και εξαφανίζονται από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων με παροιμιώδη ευκολία. Η παρουσίασή τους γίνεται με τον γνωστό πια τρόπο: ορισμένα κόμματα αντιδρούν αρνητικά σε μια εξέλιξη, η κυβέρνηση εξηγεί και αντιτίθεται, μεσολαβεί κάποια συνεδρία ενός οποιουδήποτε σώματος, ένας από τους πολιτικούς αρχηγούς θα ρίξει μια βιτριολική ατάκα και το θέμα θα σβήσει, μέχρι την εμφάνιση ενός νέου. Και ξανά από την αρχή στο μαγγανοπήγαδο. Έτσι, διατηρείται η αίσθηση της διαρκούς πολιορκίας της πολιτείας μας και μια σημαντική μερίδα των συμπολιτών μας εκπαιδεύεται στον αρνητισμό. Την κατάλληλη ώρα, όλα τα κουμπάκια τους θα πατηθούν ξανά για να αποτρέψουν «δυσμενείς εξελίξεις».

Όμως πέρα από τον στρεβλό τρόπο της «δημόσιας συζήτησης», λείπει και η ουσία. Πώς θα μοιάζει αυτή η μελλοντική ομοσπονδία; Θέλουμε ένα προεδρικό σύστημα, στα πρότυπα του Συντάγματος του 1960; Ή μήπως η υιοθέτηση ενός κοινοβουλευτικού θα ήταν πιο χρήσιμη; Θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε την αρχιτεκτονική του νέου συστήματος διακυβέρνησης κατά τρόπο που να ευνοεί τις συμπράξεις των πολιτικών κομμάτων μεταξύ των δύο κοινοτήτων; Ή, παίρνοντας τον συλλογισμό ένα βήμα παραπέρα, θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε στη βάση μικτών κομμάτων; Η θεμελιακή ιδέα πίσω από αυτά τα ερωτήματα είναι κατά πόσον μπορούμε να σπάσουμε το ιστορικό (και ζυριχικό) μοντέλο της λειτουργίας στη βάση εθνοτικών γραμμών.

Ένα άλλο ζήτημα είναι το ιδεολογικό πρόσημο της πολιτείας αυτής. Ποιος θα είναι ο αξιακός της χάρτης, οι σκοποί της και οι τομείς ανάπτυξης δράσης της; Με ποιο τρόπο θα προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ειδικά αυτά τα οποία προς το παρόν δεν προβλέπονται ρητά στο ισχύον Σύνταγμα, όπως το δικαίωμα σε ένα ανθρώπινο και καθαρό περιβάλλον, η προστασία των προσωπικών δεδομένων, δικαιώματα κοινωνικού χαρακτήρα και η προστασία των μειονεκτούντων, καθώς και η απαγόρευση των διακρίσεων που εδράζονται στον σεξουαλικό προσανατολισμό; Κι επίσης, πώς θα κατοχυρωθεί τόσο στον καταστατικό χάρτη της αλλά και εν τοις πράγμασι η προστασία και προαγωγή της προστασίας του κοινωνικού φύλου, αλλά και της πολιτικής και κοινοτικής ταυτότητας των δύο κοινοτήτων; Οι επιλογές που έχουμε ενώπιόν μας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους και η μαγεία της συγκυρίας έγκειται στο ότι μπορούμε να έχουμε λόγο στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος, ή έστω, να αποπειραθούμε να φέρουμε τα θέματα αυτά στο προσκήνιο.

Κατά την ταπεινή μου άποψη, αυτά είναι τα θέματα που θα άξιζε να συζητούμε, αντί να περιδινιζόμαστε στο business as usual του Κυπριακού.