Κυρίαρχη ιδεολογία

Αντιγράφω τη δήλωση του Γρίβα όπως την παραθέτει ο Μακάριος Δρουσιώτης στο τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Η μεγάλη ιδέα της μικρής χούντας»: «Η απόφασις μου ελήφθη. ΑΓΩΝ ΜΕΧΡΙΣ ΕΧΑΤΩΝ δια την σωτηρίαν της Κύπρου [...] Τον αγώναν θα τον διεξάγωμεν με πείσμα και αυτοθυσίαν». Η δήλωση αυτού του μικρονοϊκού παράφρονα τον Αύγουστο του 1973 εκτείνεται μέχρι τις μέρες μας, σαν ξεχειλισμένος οχετός.  Σχεδόν 40 χρόνια μετά, η κυρίαρχη ιδεολογία στον τόπο μας εξακολουθεί να είναι ο γριβισμός. Με τις μεταλλάξεις και τις προσαρμογές που απαιτούν οι καιροί, βέβαια, αλλά απαράλλακτος στο βασικό του πυρήνα: εθνικισμός, αδυναμία πολιτικής σκέψης, μίσος.

Άξια ιδεολογικά τέκνα της «ηρωϊκής μωρίας» της ΕΟΚΑ Β’ είναι στις σκοτεινές μέρες που ζούμε, όσοι κατεβαίνουν σε διαμαρτυρίες με στρατιωτική  παράταξη, όσοι συμμετέχουν σε πορείες με συνθήματα εναντίον των μεταναστών και των αιτητών πολιτικού ασύλου, όσοι ρίχνουν νερό στο μύλο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Η εθνική καθαρότητα, ο αδιαμφισβήτητος ελληνικός χαρακτήρας του νησιού και η υπερίσχυση ενός προαιώνιου δικαίου αποτελούν, ακόμα και σήμερα, τις βασικές αναφορές πολλών συμπολιτών μας, που φαίνονται έτοιμοι για όλα προκειμένου να δουν τις ιδεοληψίες τους να γίνονται πραγματικότητα. 

Απέναντι σε αυτήν τη συλλογική παράνοια ο εγχώριος προοδευτισμός αντέδρασε είτε μέσω περιθωριακών ομάδων που εξασκούνται καθημερινά στην επαναστατική γυμναστική είτε φόρεσε κοστουμάκι, διοργανώνοντας εκδηλώσεις σε κλειστές αίθουσες με περίπου το ίδιο πάνελ και περίπου το ίδιο ακροατήριο κάθε φορά. Παιχνιδάκια, δηλαδή, για μια ελίτ που αυνανίζεται εκστατικά απέναντι στο είδωλο που επιστρέφει ο καθρέφτης της, θαυμάζοντας την εναλλακτικότητά της και την ικανότητά της να προφέρει πολλυσύλαβες λέξεις, όπως “πολυπολιτισμικότητα”. Την ίδια στιγμή, η ακροδεξιά μονοπωλεί ασφυκτικά το δημόσιο χώρο με την αποκλειστική παρουσία της στα ΜΜΕ και τους δρόμους.

Από πλευράς πολιτικών πράξεων είμαστε για να μας κλαίνε κι οι ρέγγες από δεξιά μέχρι αριστερά. Η "συμμαχία των πεφωτισμένων" ένθεν και ένθεν αποδείχθηκε σύντομα μια προσπάθεια καλών προθέσεων, αλλά ισχνών αποτελεσμάτων. Σκέφτομαι συχνά ότι η ζημιά δεν έγινε μόνο τώρα, με την ελλιπή πολιτική της κυβέρνησης, που στέλνει τον καλό στρατιώτη Νεοκλή να πέσει μόνος στη μάχη, αλλά ανιχνεύεται στα παλιά καλά χρόνια της ελληνοχριστιανικής παιδείας.  Φοβάμαι ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει ρίξει άγκυρα για τα καλά στο παρελθόν και στον συγκεκαλλυμένο ρατσισμό του "εγώ εν είμαι ρατσιστής, αλλά...". Αν η ιστορία όντως επαναλαμβάνεται σαν φάρσα, τότε στ’ αλήθεια, ανησυχώ για το επόμενο νούμερο που θα μας σκαρώσει.

Πάντως, ο Αρχηγός μπορεί να αναπαύεται ήσυχος: η κληρονομιά του είναι ζει και δρατζιάζει....

Κυριακάτικα

Έχω ξυπνήσει αργά, δεύτερος καφές, σχεδόν μεσημέρι, Κυριακή. Όπως παλιά, αν θυμάσαι. Μουσικές από όλη την υφήλιο μέσω του ΕΡΑ-Kosmos, εφημερίδες σε pdf, ένας χαμηλός ουρανός έξω, ψιλοβρέχει. Ο βέλγος συγκάτοικος και η ισπανίδα κοπέλα του είναι στο δεύτερο γύρο πρωϊνού ύπνου. Ο τρίτος συγκάτοικος, πορτογάλος, αρνείται να αποχωριστεί τα γκέϊ όνειρά του. Αν και τον πειράζω σχεδόν σαδιστικά, τον χαίρομαι για τον αγώνα απελευθέρωσης που δίνει. Απέναντι στον εαυτό του πρώτα.

Τα νέα από την πατρίδα μου φαίνονται ξανά τα ίδια. Μπορώ πλέον να προβλέψω, όπως οι περισσότεροι από εμάς υποθέτω, τι θα γράψει ο καθένας, ποια πορεία θα πάρει το όποιο θέμα της επικαιρότητας. Λαμπρές εξαιρέσεις 2-3 αρθρογράφοι που επιλέγουν απρόσμενα θέματα ή που ξεφευγουν από τον πνιγηρό καθωσπρεπισμό του δημόσιου λόγου. Σε εποχές που η πολιτική ορθότητα, η διαστροφή των νοημάτων και η χειραγώγηση των ΜΜΕ καταπονούν την κριτική μας ικανότητα και διηθούν την ουσία της πληροφόρησης, η αμεσότητα της γραφής και το αδιαμεσολάβητο των προθέσεων τους είναι ευλογία.

Συνειρμικά σκέφτομαι με μελαγχολία το βασανισμό που θα υποστεί ο ακουστικός μας πόρος τους επόμενους μήνες, την υποτίμηση της νοημοσύνης μας με κοροϊδίες μέσα στα μούτρα μας. Οι συμπολίτες μας, που θα διεκδικήσουν την ψήφο μας και σε αυτές τις εκλογες, έχουν κολλήσει τα ένσημα τους στο βαρύ και ανθυγιεινό επάγγελμα του κομματικοποιημένου μαθητικού και φοιτητικού συνδικαλισμού εδώ και χρόνια. Ήδη πιάνω τον εαυτό μου να προσπερνάει βιαστικά τις σελίδες των πολιτικών, με τον ίδιο τρόπο που αποφεύγει κανείς ανυπόφορους παλιούς γνωστούς.

Απορρίπτοντας την τωρινή δυστοπία της Κύπρου, επιστρέφω στην ασφάλεια μιας αμνιακής μνήμης: το κάψιμο από την άμμο της Καρπασίας, το πούσι του Τρόοδους, τις παραλλαγές του φωτός την ώρα της δύσης πάνω στα λευκά χώματα της Πάφου. Ό,τι μπορεί να με κρατήσει εδώ, είναι ο παλιός ο χρόνος, προδρομικές εικόνες μιας χώρας, όπου η κυριαρχία ασκείται, όχι από ξιφολόγχες λόγχες και συλλογικές βουλήσεις, αλλά από προσωπικές και μόνο αναφορές.

Οι υπόλοιποι ξύπνησαν, η σιωπή στο σπίτι υποχώρησε μπροστά στους τρίγλωσσους διαλόγους μας και τα τραγούδια που έρχονται απ’ τα δωμάτια. Ένα σύννεφο μοιάζει να σηκώνεται ψηλότερα και ό,τι έμοιαζε να σκεπάζει κάπως την καρδιά μου, δεν ήταν παρά μια λάθος υποψία, μια ανορθογραφία της ημέρας.  Η Κύπρος μπορεί να περιμένει.

Συμπληρώστε: Ο Νικόλας Κυριάκου είναι ................... .

Ό,τι απέμεινε απ' το τυχερό μου αστέρι

Εικονικές συνυπάρξεις

«Είμαι στο mall μαζί με τους Κυπραίους...θα σου τηλ το απόγευμα», με πληροφορούσε ένα sms το απόγευμα της περασμένης Κυριακής. Ο καλός μου φίλος έστελνε έτσι το κωδικοποιημένο ΣΟΣ μήνυμα του, αλλά εκείνη την ώρα δεν κατάφερα να αποκρυπτογραφήσω τι μου έλεγε. Ξαναείδα το μήνυμα στα ‘εισερχόμενα’ μου, τυχαία. Ήμουν έτοιμος να το σβήσω χωρίς δεύτερη σκέψη, αλλά για κάποιο άγνωστο λόγο, ίσως ένας νευρώνας που ταλαντεύτηκε απρόσμενα, με έκανε να διαβάσω αλλιώς το μήνυμά του. Ξαναέφερα έτσι στο μυαλό τις στρατιές των συμπατριωτών μας που κατακλύζουν τα εμπορικά κέντρα, αλλά κι αυτούς που παραπονούνται ότι η πόλη τους υστερεί λόγω της έλλειψης τους.

Είναι παράδοξο που η εξέχουσα μορφή κοινωνικοποιησης μας είναι η κατανάλωση ή έτι χειρότερον, το να πηγαίνουμε σε ένα εμπορικό κέντρο για να ‘χαζέψουμε’. Αν μπορούσαμε για μια στιγμή να υψωθούμε λίγα μέτρα πάνω από το έδαφος, θα βλέπαμε εκατοντάδες, μάλλον χιλιάδες συμπολίτες μας να οργανώννουν τη ζωή τους γύρω από τα εμπορικά κέντρα. Οι κοινωνικές συναναστροφές, οι αγορές για σχεδόν όλα τα χρειαζούμενα της καθημερινότητας (και μη), οι χώροι παιχνιδιού για τα παιδια, τα σινεμά συγκεντρώνται όλα σε ένα χώρο. Μια απέραντη ευκολία μας ανοίγει την πόρτα, και μετά την κλείνει αθόρυβα πίσω της. Είμαστε όλοι οι ίδιοι, είμαστε όλοι στο ίδιο μέρος.

Η απόσυρση από το δημόσιο χώρο, τις πλατείες, τα off-road στέκια, τους δρόμους συντελείται αργά και ανεπαίσθητα. Προσοχή: δεν ισχυρίζομαι την ύπαρξη ενός μεθοδευμένου και σατανικού σχεδίου που επιδιώκει την ομογενοποίηση μας. Η εσω αλλοτρίωση, ωστόσο, συντελείται μέσα από την αποξένωση μας, την επιτεινόμενη επιφανειακότητα της επικοινωνίας και συνύπαρξης μας, πραγματικής και εικονικής. Για την τελευταία, σκεφτείτε όλα τα social media που ο καθένας παρακολουθεί: twitter, facebook, blogs και ίσως πολλά άλλα που μου διαφευγουν αυτη τη στιγμή.

Prima facie, θα νομιζε κανείς ότι ζούμε σε ένα κόσμο διαπερατό, διαφανη, προσβάσιμο. Όπου η επικοινωνία πολλαπλασιάζεται στη νιοστή λόγω των τόσων μέσων και εφαρμογών. Όμως η σκοτεινή όψη παραμένει αθέατη. Κι αυτή έχει να κάνει με την υποκριτική προσποίηση, όπου ο καθένας προβάλει στον απέραντο διαδικτυακό χώρο εξειδανικευμένες, πετσοκομμένες ή πλαστές εικόνες ενός εαυτού. Θυμηθείτε το Second Life που για καιρό είχε φτάσει στα όρια της ιδεοληψίας ή την αποθέωση του twitter στην τυνησιακή και αιγυπτιακή εξέγερση. Ξεχνάμε όμως εύκολα ότι οι επαναστασεις γίνονταν κι όταν το γρηγορότερο μέσο επικοινωνίας ήταν τα ταχυδρομικά περιστέρια..ms...﷽﷽﷽﷽αρακτα επιστρογύ

Η φρικτή υποψία που με ζώνει είναι ότι όσοι από εσάς έφτασαν μέχρι αυτό το σημείο του κειμένου είτε απορούν που το πάω είτε είναι οι τεχνολογικά φοβικοί που βρηκαν παρηγοριά στα λόγια ενός πιθανώς ανανήψαντα. Ακόμα κι αν αυτό δημιουργεί απογοήτευση, πρέπει να πω: τίποτα από τα δυο. Ούτε και ευαγγελίζομαι μια επιστροφή σε κάποιο άπιαστο, αγνό και αθώο προ-τεχνολογικό παρελθόν. Ο κόσμος μόνο μπροστά θα προχωρά, οι επαναστάσεις θα οργανώνονται με όλα τα μέσα που διαθέτει η εποχή, η συνύπαρξη μας θα καθορίζει και και καθορίζεται από την τεχνολογική μας πρόοδο. Ελπίζω μόνο αυτό να μην περιέχει και το σπόρο που θα μας αποθηριώνει. Η ειρωνεία: όλα αυτά γράφτηκαν με αφορμή τους 48 χαρακτήρες ενός sms….

Στη μικρή μας δημοκρατία

Στην ταινία «Οι ζωές των άλλων», ο υπουργός της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας συναντά το σκηνοθέτη μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στη χώρα. Του λέει: «Δεν ήταν ωραία όταν ήμασταν στη μικρή μας δημοκρατία;”. Δεν χρειάζεται να θυμάται κανείς την αντίδραση του σκηνοθέτη. Αρκεί μόνο η αναγωγή της σκηνής στο δικό μας χωροχρόνο. Στην ολόδικια μας μικρή δημοκρατία με τις εκμαυλιστικές ευκολίες και το φθείρον πελατειακό της παρακράτος. Με την πεποίθηση ότι η συναλλαγή είναι δεδομένη και διαδεδομένη, ότι κάπου θα τα βρούμε για να κλείσει η δουλειά, πως κάπως θα βρούμε τον τρόπο να αποκλείσουμε τους άλλους. Εντάξει, δεν μας ακούει κανείς: για τα βαποράκια του λαϊκισμού μιλώ και τους κομματικούς στρατούς που έχουν αρχίσει τις ετοιμασίες, αλλά και για τη ψάμμο του φαβοριτισμού που μας έχει θάψει αργά κάτω από την αυταρέσκεια των ανίκανων.

Τα ίδια με το Κυπριακό: αφού για χρόνια παίξαμε το παιχνίδι της σταδιακής συντριβής του αντιπάλου, τώρα τρέμει το φυλλοκάρδι μας, σαν μαθητευόμενοι μάγοι μπροστά στο χάος που δημιουργήσαμε, εκλιπαρώντας για παρατάσεις επί παρατάσεων, αρνούμενοι χρονοδιαγράμματα, διακηρύσσοντας με διαπρύσιους λόγους την ανεξάντλητη υπομονή μας για τον αγώνα τον καλό. Το game over όμως πλησιάζει, ανεξαρτήτως από το πόσο εμείς στυλώνουμε τα ποδάρια. Στα blogs ο αντικατοπτρισμός δεν λαθεύει: ο καθένας προβάλει την πεποίθηση του ως γεγονός, την άποψη του ως κοινό κτήμα. Κι έτσι δημιουργούμε ο καθείς τη δικιά του προσωπική μικρή δημοκρατία.

Κι όμως πια, το ομολογώ, τα βλέπω όλα αυτά με απάθεια κι αδιαφορία. Παίρνω άδεια από τη σημαία να είμαι ήρεμος και αποστασιοποιημένος. Να σκέφτομαι τον προσωπικό μόνο-δρόμο από εδώ και πέρα, και τίποτα άλλο. Κι η αλήθεια είναι ότι ξαφνιάζω κι εμένα τον ίδιο: κάποτε θα έσκιζα τεφτέρια, θα αναλωνόμουν σε διαδικτυακούς καυγάδες με τον «πάσα ένα», θα έχανα τον ύπνο μου με τα στραβά και το κακό το ριζικό μας. Μα τώρα, το βλέπω και σε όσους επιστρέφουν στη μικρή μας δημοκρατία να μαλακώνουν, να κουράζονται, να λεν κι εκείνοι το δικό τους ανομολόγητο «δε βαριέσαι», να καταπίνουν κάμηλους κι εξωτικά κτηνά, να μιλούν κι αυτοί με ένα ψαλιδόγλωσσο λαβδακισμό όπως κι οι ντόπιοι.  Κάποιοι το ρίχνουν στη θρησκεία, άλλοι περιχαρακώνονται σε εμμονές μαζεύοντας ιδιότυπα φάλαρα και μερικοί παραδίνονται σε ηδονές, εθισμούς και κτήσεις. Στ’ αλήθεια, δεν έμεινε κανείς για να τείνεις το δείκτη – πάρεξ του ίδιου του φυγά εαυτού σου. Μια θανάσιμη μοναξιά με κυκλώνει καθώς μετράω τα χρέη αυτού του φαλιμέντου κι η αλήθεια είναι ότι η έξοδος κινδύνου μου είναι ο Γιάγκος στη σελίδα 9. Μόνο που κι αυτός, μου φαίνεται μπλεγμένος με τα δικά του τελευταία...

Ο Νικόλας Κυριάκου μόνος πετά για να αποφύγει το συνωστισμό του σμήνους.