Μετα-αποικιακό αφήγημα και ευρωσκεπτικισμός

Το μετα-αποικιακό αφήγημα της μικρής Κύπρου, την οποία εποφθαλμιούν για χίλιους-δυο λόγους οι ξένοι και απεργάζονται την καταστροφή της, το εγκολπώθηκαν, από διαφορετικά αφετηριακά σημεία, τόσο η εντόπια αφιονισμένη Αριστερά όσο και η συντηρητική, εθνικιστική Δεξιά. Το περιεχόμενο του αφηγήματος αυτού αναπτύχθηκε από τους πρωταγωνιστές της εποχής και τον πολιτικό τους περίγυρο. Η ανάδειξη του Μακαρίου ως απόλυτου και αδιαμφισβήτητου ηγέτη, καθώς και η βαριά σκιά της κληρονομιάς του μέχρι σήμερα, είναι τυπικά χαρακτηριστικά ενός πολιτικού σκηνικού που κατατάσσεται στην κατηγορία των τριτοκοσμικών χωρών. Η κυρίαρχη ρητορική, στην οποία εμβαπτίστηκε ο τοπικός πληθυσμός, διαπότισε αναπόδραστα την προσέγγιση και την ανάλυσή του, μεταλλάσσοντας τα ψήγματα πεποίθησης σε όγκους δοξασιών. Το δημοψήφισμα του 2004 θα πρέπει να διέλυσε την ελπίδα, ακόμα και στον πιο αισιόδοξο, ότι το ειδικό βάρος αυτής της ρητορικής είναι αναστρέψιμο. 

Αβίαστα συνάγεται από τις πιο πάνω σκέψεις ότι οι περιοδικές εκλογικές αναμετρήσεις, πρωτίστως οι προεδρικές εκλογές και δευτερευόντως οι βουλευτικές, συντηρούν τη σκοτεινότερη διάσταση της φρεναπάτης, που για χρόνια τώρα προβάλλεται ως πραγματικότητα. Η πρόβλεψη που θα αποτολμηθεί εδώ είναι ότι το τέλος αυτής της διαδρομής προς την άβυσσο δεν θα έρθει απότομα και σκληρά. Η σήψη είναι αργή και σταδιακή, χωρίς μεγάλες αλλαγές και απρόσμενες μεταστροφές. Σε ορίζοντα μιας γενιάς, ο εκφυλισμός θα είναι ορατός και αυταπόδεικτος μόνο για τον ιστορικό ερευνητή που θα κατέχει το προνόμιο της χρονικής απόστασης. Για τους παροικούντες, η ζωή θα συνεχίζεται μόνο μέσα από την αλληλουχία των μικροκλιμάκων της, χωρίς ιστορικό βάθος και πολιτικό σχεδιασμό.

Αυτό το βαθιά ριζωμένο αφήγημα πλαισιώνεται από έναν όψιμο ευρωσκεπτικισμό, ο οποίος δείχνει εμφανή τα σημάδια του στα τελευταία χρόνια. Και πάλι, οι δύο πόλοι της πολιτικής σκηνής έχουν μεριμνήσει για την κατασκευή των στρεβλώσεων. Από τη μια, η εθνικιστική Δεξιά, αφού ώμοσε στην ευρωπαϊκή προοπτική, κατάφερε τελικά να πείσει το ακροατήριό της ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προσφέρεται ως φόρουμ δικαίωσης. Από την άλλη, της οικονομικής κρίσης συνεπικουρούσης, το ΑΚΕΛ διάνθισε τον πολιτικό του λόγο με ρετρό αναφορές στο διευθυντήριο των Βρυξελλών, στην προάσπιση του δικαίου του εργάτη και στα φιλολαϊκά μέτρα που προωθεί. Το δίπολο, δηλαδή, φρόντισε για άλλη μία φορά να αναζητήσει και να βρει τον υπαίτιο των προβλημάτων έξω από την Κύπρο.

Τα όσα βιώνουμε τις τελευταίες εβδομάδες δεν είναι παρά συμπτώματα των πιο πάνω: τα διαπιστευτήρια Ομήρου στον Αρχιεπίσκοπο, η πολιτικοϊδεολογική σύγχυση του ΔΗΣΥ, η αδυναμία ακόμη και αυτής της διαχείρισης της εξουσίας από το ΑΚΕΛ, οι πέραν των 100 συναντήσεων των τρίχρονων διακοινοτικών συνομιλιών, η ανάδειξη ενός lifestyle πολιτικού προσωπικού. Όλα συνηγορούν σε ένα διαρκές πισωγύρισμα, μια αδυναμία υπέρβασης, μια ανικανότητα άσκησης πολιτικής. Εν μέρει εξηγούνται έτσι δύο φαινόμενα: από τη μια η βοερή αποχή από την εκλογική διαδικασία και από την άλλη, σηματοδοτώντας ένα είδος σχίσματος εντός της κοινωνίας, η συνεχής περιχαράκωση της μερίδας εκείνης των πολιτών που βλέπουν τη συναλλακτική όψη της πολιτικής ως πρόσφορο τρόπο ύπαρξης και αυτοπραγμάτωσης και γι’ αυτό προσκολλώνται όλο και περισσότερο σε ένα από τα δύο άρματα. Ο χώρος, ωστόσο, δεν είναι αρκετός για να επεκταθώ περισσότερο.

Εν τέλει, ο πολιτικός κόσμος μάς επιστρέφει σε αδρές γραμμές το είδωλο που του προσφέρει η επικρατούσα τάση στην κοινωνία κι ίσως γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να ανατάξουμε τα ερμηνευτικά μας εργαλεία και να αναστοχαστούμε για τη δυνατότητα και το εφικτό μιας αλλαγής. Μέχρι τότε, θα υπομένουμε τα ανυπόφορα κλισέ μιας ηγεσίας, που όσο πλησιάζουμε στις επετειακές ημερομηνίες θα μας χαρίσει ακόμη ένα κρεσέντο αμορφωσιάς και καφενειακού λόγου...