Γράμμα σε ένα φίλο αριστερό (ΙΙ)

“Η ζωή μου έχει γεμίσει μυστικά,
στους διαδρόμους ψευδομάρτυρες καπνίζουν
και οι φίλοι με κερνούν ναρκωτικά
και το κόμμα με τραβάει απ' το μανίκι.”

Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη

Δ.Σαββόπουλος

Σύντροφε, σου γράφω αυτές τις γραμμές μιας και απόψε, περισσότερο από ποτέ, νιώθω νικημένος και ταπεινωμένος. Θυμάμαι. Καθόμασταν μαζί στα καφενεία και κουβεντιάζαμε για τα εκλογικά σενάρια των προεδρικών. Τραβήξαμε δρόμους αντίθετους, μα αναγνωρίζαμε ο ένας στον άλλο την αληθινή αγάπη για την πατρίδα, τη γνήσια αγωνία για το μέλλον και την προσδοκία για όσα θα έρθουν. Δεν πείστηκα από τη «Δίκαιη Λύση – Δίκαιη Κοινωνία», και για να σου πω την αλήθεια, με μισή καρδιά τράβηξα δεξιά στο δρόμο.

Σήμερα νιώθω να βρίσκομαι σε αδιέξοδο. Στ’ αλήθεια θέλησα να δώσω όλα τα ελαφρυντικά, έκανα τα στραβά μάτια στις στραβοτιμονιές και στο όνομα μιας προοπτικής που παρέμενε πάντα ασύγγνωστη, στρογγύλευα τα λόγια μου, περιμένοντας τους ανοικτούς ορίζοντες μετά τις δύσκολες στροφές. Μα όχι, πια. Ύστερα από περισσότερο από δύο χρόνια, ας το πούμε καθαρά, χωρίς φανατισμό και πάθος: αποτύχατε. Δεν βλέπω τίποτα άλλο παρά μικροκομματικούς μανιερισμούς, με το μέλλον του τόπου και της γενιάς μου να παίρνουν ξανά και ξανά αναβολή. Ο κομματικός τομαρισμός είναι ο τίτλος του κεφαλαίου που μας διαβάζετε τα τελευταία χρόνια. Ο συντηρητισμός, η κρυψίνοια και οι συνθήκες ύφεσης – οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτικής – στις οποίες μας καταδικάσατε, πρώτα με την εκλογή Παπαδόπουλου και μετά με την απογοητευτική προεδρία Χριστόφια δεν έχουν τίποτα από όσα ευαγγελίζεστε. Τίποτα αριστερό, τίποτα προοδευτικό. Ατέρμονες συνομιλίες επίλυσης, επαρχιωτισμός στις εξωτερικές σχέσεις, ανικάνοτητα να πιάσετε παλμό στην ΕΕ – να συνεχίσω; Βαρέθηκα.

Το τελευταίο επεισόδιο με την περίφημη οδοντοστοιχία δείχνει έλλειψη κρίσης στην τοποθέτηση προσώπων σε θεσμούς και προδίδει την ευνοιοκρατία που επικράτησε για την αποκατάσταση όλων των συμπλεγματων «αντι-ακελισμού». Η συνέχιση της σχέσης πολιτικής μαστροπείας με την πόρνη του πολιτικού μας συστήματος δεν αφήνει καμιά ελπίδα για τους σοβαρούς ανθρώπους της γενιάς μου. Η πολιτική καταδικάζεται ισοβίως σε μια πράξη συναλλαγής και τακτικισμού - για να εξευμενιστούν ποιοι; Η πλέον αντιδραστική μερίδα του ΔΗΚΟ. «Μα αυτά τα έκαναν και οι άλλοι», αντιτείνετε συχνά. Αν βγήκατε για να είστε σαν τους άλλους: συγχαρητήρια, τα καταφέρατε.

Σήμερα, δεν ξέρω στ’ αλήθεια αν όλα όσα βιώσαμε τα τελευταία χρόνια, άξιζαν την ενέργεια και την προσοχή μας. Νιώθω ότι με κάποιο τρόπο μας υποκλάπηκε η σοβαρότητα και η ευθύνη και πως το μόνο που θα πρέπει να μας απασχολεί είναι η διάθεση του Προέδρου και τα κέφια του κόμματος, να μην τον κακοκαρδίζουμε, να μην τους χαλάμε τα κέφια, το 2013, οι βουλευτικές. Καταφέρατε να μας κουράσετε και να κλείσετε κάθε δρόμο για τη φυγή προς τα εμπρός. Στα 31 μου, νιώθω εξαντλημένος και ηττημένος από το βαθύ κυπριακό κράτος και στ’ αλήθεια, απελπισμένος -  χωρίς επιλογές. Αν έχετε κάτι καλό, κάντε το σύντομα. Αλλιώς ετοιμαστείτε για την ετυμηγορία.

[Το πρώτο γράμμα εδώ]

Θαύμα, θαύμα!

 Δεν είναι θαύμα που αυτό το δύσμοιρο κράτος  (ο Θεός να το κάνει….) εξακολουθεί να υπάρχει; Όπως κι αν το πιάσει κανείς, μόνο για θαύμα πρόκειται, δεν υπάρχει άλλη εξήγηση. Ο Πισσαρίδης έφαγε πόρτα δις για τη θέση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Ο άνθρωπος πήρε των ομματιών του - και ένα Νόμπελ. Δικαίως και τα δύο. Τώρα όλοι κορδώνουν σαν γύφτικα σκεπάρνια για την επιτυχία του. Κι αν δεν πείθεστε, ρίξτε μια ματιά στη σύνθεση της Βουλής. Σε όποια κοινοβουλευτική περίοδο επιθυμείτε. Η τωρινή πάντως μου φαίνεται η καλύτερη. Απ’ όλα έχει ο μπαξες: ομοφοβικούς, πατριώτες-developers αντιαρματικών τάφρων, δικηγορίσκους της κακιάς ώρας που αλλάζουν τους νόμους για να βολεύουν τις υποθέσεις τους, ψιλοαγράμματους κληρονόμους πολιτικών τζακιών που βρέθηκαν εκεί λόγω επωνύμου, ξενόφοβους, λαϊκιστές.

 Όποιος είπε ότι ο κάθε λαός έχει την ηγεσία που του αξιζει, να αγιάσει το στόμα του. Εμάς θα παρατηρούσε ο άνθρωπος, όταν τσουπ, το ρητό του έπεσε σαν νευτώνιο μήλο στο κεφάλι. Από Προέδρους, δεν το συζητώ. (Ήδη βλέπω τον αρχισυντάκτη να ετοιμάζεται να επικοινωνήσει με το δικηγόρο της εφημερίδας για να φρεσκάρει τον περί λιβελου νόμο, αλλά ας τον διαβεβαιώσουμε εδώ ότι ονόματα δεν θα πουμε, υπολήψεις δεν θα θίξουμε). Αλλά ρε παιδί μου, αν το καλοσκεφτείς, ο καθένας το ‘χε το κουσουράκι του. Ο ένας είχε τρία εγώ και πέντε υπερεγώ. Μέχρι να τα βολέψει όλα, οι Τούρκοι έκαναν beach party στο Πέντε Μίλι. Ο άλλος ήταν κλινική περίπτωση. Ειρωνικά, όλο για για έναν Εγκέφαλο παραληρούσε. Ο επόμενος πήγε να σώσει λίγο την κατάσταση, αλλά αν έχεις εκλεγεί με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ δεν σου δίνεται κανένα ελαφρυντικό. Μετά, ήρθε ο χαρωπός άνθρωπος από την Πιτσιλιά, που επί προσωπικού δεν έχω να του καταλογίσω τίποτα. Υπερβολικό ζήλο μάλλον για να λύσει το Κυπριακό, αλλά να που άφησε όλα τα wannabe κλεφτόπουλα να πλασάρουν μόνο φουστανέλλες κάθε σεζόν. Πιο πρόσφατα, μας κατσικώθηκε ο άγιος Αρνήσιος, που αναλήφθηκε στους ουρανούς για λίγο καιρό με τη βοήθεια ενός  κακόμοιρου ινδουϊστή γκουρού. Υγεία να έχουμε να απολαμβάνουμε τη διχοτόμηση, αδέρφια, και να τον θυμόμαστε. Και να μην ξεχάσω και τον μεγάλο, τον ανυπερβλητο, τον απειροτεράστιο γίγαντα της πολιτικής μας ζωής που δεν το ‘χει σε τίποτα να ξεκατινιάζεται με τον κάθε μουχτάρη της μαρτυρικής μας νήσου: “Ποια άφησε τα ρούχα στην ταράτσαααα;”. Που πας ρε Καραμήτσο…

Ένα μπουρδελοκοκκινι τόνο προσθέτει σε όλα αυτά και η αστυνομία μας, που καταφέρνει να τα κάνει μούσκεμα ακόμα και στις ασκήσεις επί χάρτου που η ίδια οργανώνει. Για τα τζιμάνια τους υπουργούς μας, που πολλοί από αυτούς θα ένιωθαν δέος μπροστά στη σύνθετη σκέψη του μαχαλεππάρη, μενει κανείς άναυδος. Σπίρτα μοναχά μέσα στο πλήθος, τίποτα λιγότερο. Για όσους άφησα πίσω, απολογούμαι, αλλά έφτασα κιόλας τις 448 λέξεις. Λοιπόν, θαύμα ή όχι;

Ο αρχηγός των ατάκτων

Στο φύλλο του “Φιλελεύθερου” της Κυριακής 3 Οκτωβρίου, ο Βάσος Λυσσαρίδης ερωτήθηκε για τη δική του συμμετοχή στη δημιουργία και τη δράση ομάδων “ατάκτων” την περίοδο 1963-64.  Η απάντησή του θα πρέπει να γραφτεί στην προμετωπίδα κάθε βιβλίου που πραγματεύεται τη σοφιστεία: “Εγώ δεν είχα ομάδα. Εγώ βρέθηκα πολιτικός ηγέτης λαϊκού στρατού μέσω του κράτους”, δήλωσε ο επίτιμος κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε... Στην κατακλείδα των δηλώσεων του είπε, επίσης, ότι όλα έγιναν υπό την καθοδήγηση του κράτους, ότι όλοι εκθείαζαν τη δράση των ομάδων και γι’ αυτό δεν πρόκειται να απολογηθεί ποτέ για την πατριωτική αυτή δράση. 

Οι δηλώσεις αυτές δεν είναι μεμονωμένες. Σε πρόσφατες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, ο Χρ. Χριστοδούλου και ο Ν. Κόσιης δήλωσαν ότι συμμετείχαν σε οργάνωση που λειτούργησε την ίδια περίοδο, με αναφορές στο σχέδιο Ακρίτας. Θα έλεγα ότι η φυσικότητα με την οποία ομολογείται η συμμετοχή και η δράση σε τέτοιες ομάδες με εκπλήσσει. Ο πιο λογικός συλλογισμός χαντακώνεται μέσα στην αιτιολογία της πατριωτικής δράσης: η δημιουργία και δράση ομάδων ήταν καταφανώς παράνομη και κατά παραβίαση του Συντάγματος της Δημοκρατίας. Σε άλλες χώρες χρησιμοποιούνται σαφή ονόματα για αυτά τα φαινόμενα: “παραστρατιωτικές ομάδες”, “κρατική τρομοκρατία”, “παρακράτος”. Στην Κύπρο βαπτίζονται στην εθνική κολυμβήθρα της “πατριωτικής δράσης”. 

Αυτές και άλλες παραδοχές που βγαίνουν στην δημόσια σφαίρα κατά καιρούς είναι κομμάτια ενός επικήδειου που θα έπρεπε να εκφωνείται, αντί των φιλιππικών που ακούμε, για τα πενηντάχρονα του κολοβωμένου μας κράτους. Είναι παραδοχές για την έλλειψη πίστης στο δικοινοτικό κράτος μας και, για όσο καιρό αυτές οι παραδοχές γίνονται με σκοπό την ηρωοποίηση και ανάδειξη των στάσεων αυτών, αποδοχή ότι μέλλον μας είναι δυσοίωνο. 

Τι θα ήθελα; Μακριά από τη δικομανία και την κενή περιεχομένου ρητορική των δικαιωμάτων που αναπτύχθηκε για δεκαετίες στον τόπο μας, θα ήθελα να μάθω την αλήθεια. Θα ήθελα να ξέρω τα ονόματα και τη δράση των ομάδων αυτών. Ποιοι τις απάρτιζαν, ποιοι τους συνέδραμαν, ποιοι τους εξόπλιζαν. Ποιους σκότωσαν, ποιους τραυματισαν, ποιων τις ζωές σημάδεψαν για πάντα. Θα ήθελα να ξέρω ότι τα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν και για αυτή τη σκοτεινή πτυχή της ιστορίας μας. Να μάθουν για την ατιμωρησία και την κάστα των προνομιούχων που εξέθρεψε για χρόνια το κυπριακό βαθύ κράτος. Να τους δοθεί η ευκαιρία να σκεφτούν μακριά από δογματισμούς και κομματικές ιδιοτέλειες για τη σύγχρονη ιστορία αυτού του τόπου. 

Δεν ξέρω τι πιστεύει ο σημερινός αναγνώστης για όλα αυτά, αλλά για μενα το πιο άβολο σε όλη αυτή την ιστορία είναι η αίσθηση που μου δίνει αυτή η κοινωνία σιωπής. Η ατιμωρησία, η περίοπτη θέση που έλαβαν όσοι έχουν μερτικό στη σημερινή κατάσταση και η επιβράβευση ενός κακώς νούμενου πατριωτισμού είναι ακόμα και σήμερα η θλιβερή κληρονομιά της δεκαετίας του 60. Κι αυτή η κληρονομιά είναι τα γερά θεμέλια της Ελληνικής Δημοκρατίας της Νοτίου Κύπρου…

Ο βιασμός της Ελλάδας

Μέσα σε όλη τη βαβούρα και την ανοητολογία που ακολούθησε τις περίφημες πια δηλώσεις του Προέδρου, χάθηκε η ευκαιρία να συζητήσουμε με νηφαλιότητα για την ιστορική καταγωγή του σημερινού προβλήματος. Πέρα από την παραφιλολογία της εισβολής και του πραξικοπήματος, ο δείκτης παραμένει σταθερά προσκολλημένος στο 1974. Από την άλλη πλευρά του συρματοπλέγματος, το 1963 ειναι η χρονιά σταθμός. Οι ιστορικοί-μελετητές κατεβάζουν το όριο σε διάφορες άλλες χρονολογίες, προσπαθώντας να εντοπίσουν με τα δικά τους μεθολογικά εργαλεία τη γενεσιουργό αιτία και την ημερομηνία του προβλήματος.

Παράπλευρη απώλεια για όλους, η επίκτητη σύγχυση  που μας συνάφθηκε ως σκιά τα τελευταία χρόνια. Μερτικό σε όλη αυτή την ιστορία έχουν οι δύο μεγάλοι της πολιτικής μας σκηνής. Από τη μια το ΑΚΕΛ, πελαγοδρόμησε για χρόνια ανάμεσα στην απόρριψη της ένοπλης δράσης εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου για να βρεθεί στο μετερίζι της Ένωσης για όσο καιρό οι ντιρεκτίβες από το ΚΚΕ το ζητούσαν.  Αργότερα, όταν αντιλήφθηκε ότι ο διεθνισμός ήταν ανάθεμα για τους ντόπιους Ενωτικούς, κοπίασε, ειδικά από το 1974 και μετά, για να αναδείξει μια όψιμη κυπριακότητα με ασαφές και ακαθόριστο περιεχόμενο. Από την άλλη, η εθνικοφρονούσα Δεξιά και οι πολιτικοί της επίγονοι, κυρίως το ΔΗΣΥ, έμειναν για χρόνια προσκολλημένοι σε ένα πολιτικό πρόταγμα που ήταν καταδικασμένο να αποτύχει. Η Ένωση δεν ήταν παρά μια μεγάλη χίμαιρα, που όμως στα χρόνια της διακυβέρνησης του φρόντισε να παιχθεί σε ριπλέϊ για τη γενιά που γεννήθηκε μετά την εισβολή. Διχασμένοι και μπερδεμένοι, οι άνθρωποι της γενιάς μου διδάχθηκαν συνθήματα και μπήκαν σε γραμμές, χωρίς να τους δοθεί ποτέ η ευκαιρία μιας γνήσιας και ειλικρινούς ιστορικής αποτίμησης, που θα τους προετοίμαζε να δουν με κριτική ματιά το παρελθόν τους και να αγναντέψουν με αυτοπεποίθηση και ορθολογισμό το μέλλον.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, η Ελλάδα και κάθετι ελληνικό βιάστηκε δις: από τη μια, η αποκήρυξη τους προβλήθηκε ως μια άσκηση μετάνοιας για το τέρας του εθνικισμού που έχει αφήσει την πατρίδα μας μισή. Από την άλλη, η ανάδειξη μιας Ελλάδας βγαλμένης από τη βλαχομπαρόκ αισθητική της επταετίας, δημιούργησε μια κιτς καρικατούρα, κατορθώνοντας να συνδέσει την Ελλάδα με τον...ΑΠΟΕΛ. Για την οικουμενικότητα του ελληνισμού, το βάθος του πολιτισμού, την ομορφιά που κουβαλάει για τον καθένα η μητρική του γλώσσα, το νήμα που μας δένει με άλλους πιο πίσω, για την ανοικτοσύνη και το δημιουργικό μέλλον,  μηδέν.  Γι΄αυτά πότε θα μιλήσουμε;

Braindrain: το αληθινό Κυπριακό πρόβλημα

Πριν λίγες μέρες, από τις σελίδες της εφημερίδας αυτής, ενημερωνόμασταν για την πρόθεση και προθυμία πολλών νέων συμπατριωτών μας να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό. Ο λόγος που τους παρακινεί είναι κυρίως η αναζήτηση εργασίας που να ανταποκρίνεται στις γνώσεις, τις εξειδικεύσεις και την πείρα τους. Μαζί και η αναζήτηση των βέλτιστων συνθηκών που οι ίδιοι έχουν θέσει ως πήχυ για το είδος και την ποιότητα της εργασίας και της αμοιβής τους.  

Τα νέα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, αφού μια μεγάλη μερίδα νέων επιστημόνων φαίνεται να αποκόπτεται από την Κύπρο. Το ζήτημα δεν είναι βέβαια να εγκλωβίσουμε όσους θελήσουν να δοκιμασουν την τύχη τους στο εξωτερικό. Αυτές οι πρακτικές εγγράφονται στον ορίζοντα μιας ήδη δοκιμασμένης κοινωνικής μηχανικής, που απέτυχε οικτρά. Αντίθετα, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι νέοι επιστήμονες να αναζητήσουν τα ευρύτερα πεδία και να αθληθούν σε συνθήκες ανταγωνισμού και βελτίωσης που υπάρχουν στο εξωτερικό, αλλά όχι στην Κύπρο.

Ωστόσο, ένα θέμα που θα έπρεπε να ήταν στις προτεραιότητες της κυβέρνησης είναι να υπάρξει μια συγκροτημένη πολιτική που να μπορέσει να προσελκύσει πίσω όσους επιλέξουν το εξωτερικό. Το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας έχει πολύ σοβαρές προοπτικές να αποτελέσει το σημαντικότερο κομμάτι του παραγωγικού μας πλούτου. Αν η πρόθεση φυγής επιβεβαιωθεί τα επόμενα χρόνια, τότε η χώρα μας θα αντιμετωπίσει μεσοπρόθεσμα ένα οξύ πρόβλημα που θα διαχύσει τις συνέπειες του σε μια πλειάδα επιπέδων. Χωρίς ικανό παραγωγικό δυναμικό, η οικονομική μας ευρωστία (ή ό,τι απέμεινε από αυτήν) θα δεχθεί ένα σοβαρό πλήγμα, μιας και θα υπάρξει αδυναμία να συνεχιστεί η παροχή υπηρεσιών με τους ίδιους ποιοτικούς και ποσοτικούς  δείκτες. Σημαντική θα είναι και η “φτώχεια” μας και σε ένα άλλο επίπεδο: στο έλλειμμα ανθρώπων που θα μπορέσουν να αποτελέσουν μια κριτική μάζα, ακόμα και μεσα από μειοψηφικους όρους, μέσα στην ίδια την κοινωνία μας για να γίνει κατορθωτή η πρόοδος και η ανάπτυξη, όπως αναμενεται από κάθε νέα γενιά.

Έχουμε συνηθίσει να κοιτάμε το Κυπριακό πρόβλημα ως το κέντρο των αναλύσεων μας για το μελλον αυτού του τόπου. Με την ανάλυση αυτή μας διεφευγουν τρία άλλα σημαντικά ζητήματα που οι καιροί μας θέτουν επιτακτικά: η κλιματική αλλαγή, η παιδεία και η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Χωρίς ανθρώπους που θα μπορέσουν να πάνε τα πράγματα ένα βήμα πάρακατω, για ποιον πασχίζουμε να το λύσουμε;