Αόρατοι συμπατριώτες

Ο λόγος για τους συμπολίτες μας των τριών θρησκευτικών ομάδων, που αναγνωρίζει το Σύνταγμά μας. Η είδηση πέρασε στα ψιλά του κοινοβουλευτικού ρεπορτάζ των εφημερίδων: με τροποποίηση της νομοθεσίας, επιδιώκεται η αναβάθμιση του ρόλου των εκπροσώπων τους, χωρίς ωστόσο να τους αποδίδεται κάποιο ουσιαστικό δικαίωμα, και κυρίως το δικαίωμα ψήφου.

Μια από τις κυριότερες πηγές του προβλήματος είναι ο κανονιστικός αναχρονισμός του Συντάγματος και της πολιτικής μας ιστορίας. Το μεν πρώτο αποδίδει κατά αποκλειστικό τρόπο την ιδιότητα του πολίτη μόνο μέσα από τη διαμεσολαβητική συμμετοχή σε μια απο τις δύο κοινότητες. Κάθε Κύπριος οφείλει να ενταχθεί σε μια από τις δυο κοινότητες για να διεκδικήσει τα δικαιώματα και να αναλάβει τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η ιδιότητα του κύπριου πολίτη. Δικαίωμα εξόδου από την κοινότητα υπάρχει, αλλά αυτό γεννά την αυτόματη υποχρέωση προσχώρησης στην άλλη. Χωρίς κοινοτική ταυτότητα, το νομικό μας σύστημα δεν αναγνωρίζει το άτομο ως κύπριο πολίτη.

Απόρροια αυτού του νομικού απολιθώματος, είναι η επιλογή που κλήθηκαν να κάνουν οι τρεις θρησκευτικές κοινότητες σύντομα μετά την ανεξαρτησία. Ο συνυπολογισμός και η πρόσδεσή τους στο άρμα της ελληνοκυπριακής κοινότητας, σε συνδυασμό με τις συνέπειες της εξάρθωσης του κοινωνικού ιστού το 1974, έχει οδηγήσει στην περιθωριοποίησή τους στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Η προτεινόμενη νομοθετική αλλαγή αποδεικνύει ότι η πολιτική τους εκπροσώπηση ήταν μέχρι τώρα μια παρωδία, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στον πολιτικό πατερναλισμό της ελληνοκυπριακής πολιτικής ελιτ.

Από το 1960, ωστόσο, πολύ νερό έτρεξε στο αυλάκι του διεθνούς δικαίου των μειονοτικών δικαιωμάτων. Η υφιστάμενη κατάσταση πολιτικής εκπροσώπησης απέχει μακράν από το να είναι ικανοποιητική και δεν αντανακλά τις προοδευτικές εξελίξεις. Μια σοβαρή μειονοτική πολιτική εκ μέρους της κυπριακής πολιτείας θα περιλάμβανε προωθημένες ρυθμίσεις που θα επέτρεπαν την αυτορρύθμιση και αυτοδιοίκηση των ομάδων σε θέματα που άπτονται των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Και παραπέρα, θα προστάτευαν με προνομιακούς όρους το δικαίωμα ψήφου, τουλάχιστον στα θέματα που αφορούν σε καίρια ζητήματα της διακριτής ταυτότητας τους. Για εκχώρηση πλήρους αυτοδιοίκησης στα interna corporis τους, ούτε λόγος...

Απότοκο του περιθωριακού ρόλου που τους επιφυλάχθηκε ήταν η περιθωριοποίηση τους στις κατα καιρούς προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού. Μαζί με τους Ρόμα, οι τρεις θρησκευτικές ομάδες, δεν έχουν λόγο για το καθεστώς τους στην αρχιτεκτονική ενός μελλοντικού συντάγματος της ενωμένης Κύπρου. Εκλαμβάνονται ως δεδομένες στην πολιτική βούληση της πολυπληθέστερης κοινότητας και ως υποχρεωμένες να αποδεχθούν το όποιο μελλοντικό καθεστώς. Οι δυναμικές που αναπτύσσονται εντός τους, ωστόσο, παραμένουν άγνωστες και έτσι διατηρούν μια κακώς νοούμενη διακριτότητα από το υπόλοιπο πολιτικό γίγνεσθαι.

Όσο εξακολουθούμε να παραμένουμε δέσμιοι συνταγματικών ρυθμίσεων που ερίδονται σε ένα κόσμο που έχει λάβει εδώ και χρόνια τέλος, τόσο πιο πιεστικά θα προκύπτουν τα προβλήματα και τόσο πιο έντονα θα υπογραμμίζονται οι διαφορές εκείνης της εποχής με τη σημερινή. Ως πότε;